Kategoria: Bez kategorii

W związku z ubiegłorocznym wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego ustawodawca musi zmienić definicję budowli w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych. Ma na to czas do 31 grudnia br.

Podatek od nieruchomości w Polsce od lat budzi kontrowersje i stanowi poważne wyzwanie dla przedsiębiorców. Zakres tego podatku, jego wysokość oraz sposób naliczania sprawiają, że wielu właścicieli firm uważa go za niesprawiedliwy i niejasny. Istnieje kilka kluczowych powodów, dla których podatek ten jest szczególnie problematyczny dla sektora biznesowego. Jednym z nich jest jego wielowątkowa niekonstytucyjność.

Temat podatku od nieruchomości był wielokrotnie przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego. W swoich orzeczeniach Trybunał podkreślał, że reguły naliczania tego podatku muszą być zgodne z konstytucyjnymi zasadami sprawiedliwości społecznej i równości wobec prawa. Mimo to, orzeczenia te nie zawsze przynosiły oczekiwane przez przedsiębiorców zmiany. Czy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 lipca 2023 r. takie modyfikacje przyniesie?

Ubiegłoroczny wyrok TK dotyczący budowli

Niewątpliwie jednym z najważniejszych orzeczeń TK minionego roku był wyrok z 4 lipca 2023 r. (SK 14/21). Wprowadził on duże zamieszanie, ale wielu podatników na niego czekało. Można zatem powiedzieć: nareszcie! Trybunał zrobił w lipcu 2023 r. to, czego nie dokonał słynnym wyrokiem z 13 września 2011 r. (SK 33/09). Obecnie ogłosił, że definicja najważniejszego i najszerszego, ale zarazem najbardziej problematycznego dla przedsiębiorców przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości, czyli budowli, jest niekonstytucyjna.

Na czym polega niekonstytucyjność definicji budowli?

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że definicja legalna budowli zawarta w art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych poprzez odesłanie do przepisów prawa budowlanego jest niezgodna z konstytucją. Niekonstytucyjność tej definicji przejawia się na kilku polach. Po pierwsze, przez brak samoistności definicji podatkowej. Z samej ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w żaden sposób nie dowiemy się, co budowlą jest, a co nią nie jest. A jest nią „obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem”. Czyli co konkretnie?

I właśnie to jest kolejny powód niekonstytucyjności tej definicji, czyli podwójnie nieskonkretyzowane odwołanie – do ustawy Prawo budowlane czy do całej gałęzi prawa budowlanego? I tu pojawiają się dalsze pytania: jeżeli do ustawy, to czy tylko do niektórych przepisów? Jeżeli tak, to do których konkretnie? Jeśli natomiast jest to odesłanie do całej gałęzi prawa, a nie tyko do ustawy, to czy znaczy to, że pomocniczo można posłużyć się przepisami z rozporządzenia wydanego do ustawy Prawo budowlane?

No właśnie, nic nie wiadomo, a lokalność tego podatku powodowała i nadal powoduje, że każdy organ podatkowy może czytać przepisy inaczej, często na swoją modłę, podczas gdy Trybunał podkreślił, że tak istotne elementy konstrukcji podatku jak jego przedmiot muszą być jasno określone w ustawie podatkowej, a nie w przepisach niepodatkowych.

Efekty stosowania definicji budowli w podatku od nieruchomości

W efekcie podatnicy mają trudności z ustaleniem, które obiekty w ich majątku podlegają opodatkowaniu. Jest to szczególnie dotkliwy problem dla podatników mających duży majątek rozlokowany w całej Polsce, bo w praktyce nie da się go opodatkować na jednakowych zasadach. Teoretycznie przecież tak powinno być – mamy bowiem jedną definicję budowli zawartą w ustawie. Jest ona jednak tak tajemnicza, że w praktyce częstokroć jej zakres pojęciowy jest ustalany na poziomie sporów podatkowych, a w konsekwencji zazwyczaj zostaje dookreślany przez sądy administracyjne. Co to powoduje w praktyce? Odpowiedź brzmi: galimatias, bo polski system podatkowy to przecież nie common law.

Rozbieżności w opodatkowaniu istnieją np. w odniesieniu do:

• transformatorów i innych urządzeń elektroenergetycznych – istnieją wyroki zarówno uznające te urządzenia za budowle jako element sieci technicznej (elektroenergetycznej), jak i te bardziej racjonalne, uznające je za obiekty niebędące budowlami, czyli obiekty poza zakresem opodatkowania, bo to przecież tylko urządzenia,
• urządzeń gazowych – sytuacja wygląda analogicznie,
• kontenerów – czy spełniają definicję budowli? A może są budynkiem?
• dystrybutorów paliw – niby to także urządzenie posadowione na fundamencie, ale w pewnym momencie sądy uznały, że są to jednak urządzenia budowlane, czyli podatkowo budowle.

Przykłady można by mnożyć. To tylko pierwsze z brzegu.

Konsekwencje niekonstytucyjności definicji budowli

W związku z ubiegłorocznym wyrokiem Trybunału definicja budowli znajdująca się w ustawie o podatkach i  opłatach lokalnych zostanie uchylona, ale dopiero 31 grudnia 2024 r. Widać TK uznał, że skoro tyle lat żyliśmy z tą niekonstytucyjną definicją, to nie ma potrzeby, aby od razu ją eliminować. Obecnie żyjemy zatem w dziwnym matrixie podatkowym, gdzie podatnicy wiedzą, że definicja budowli w podatku od nieruchomości jest niekonstytucyjna, organy podatkowe też niby mają tego świadomość, ale wszyscy: nic nie widzą, nie słyszą i nic nie mówią. Innymi słowy, niekonstytucyjnej definicji budowli w podatku od nieruchomości ma nie być, a jeszcze jakby jest. Od 2025 r. ma się to zmienić, ale mam wątpliwości czy na lepsze.

Planowane zmiany w podatku od nieruchomości

17 czerwca br. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano projekt zmian w podatku od nieruchomości. Czy jest się z czego cieszyć? Z tej wersji projektu wynika, że status quo nie zostanie osiągnięty, a od 1 stycznia 2025 r. stracą bardziej podatnicy niż gminy. W skrócie:

• proponuje się w szczególności przywrócenie przesłanki całości techniczno-użytkowej przy opodatkowaniu budowli wraz z instalacjami i urządzeniami;
• projekt posługuje się w wielu miejscach bardzo ogólnikowymi pojęciami, jak „określony cel gospodarczy”;
• budowlami nadal mają być sieci, w tym elektroenergetyczna, bez dookreślenia co wchodzi w ich skład, skoro osobną budowlą mają być także linie elektroenergetyczne.

Projekt przepisów jest obszerny, dlatego należy przyjrzeć się im bliżej i w szczegółach w kolejnym artykule.

Podstawa prawna/ Źródła:

• art. 1a ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 70 ze zm.)

Projekt implementacji dyrektywy DAC-7 podpisany przez prezydenta – polski rząd w końcu wywiązał się z obowiązku, jaki nakłada ona na nasz kraj. Ustawa weszła w życie 1 lipca.

Do czego zobowiązuje dyrektywa DAC-7?

Dyrektywa DAC-7, tj. dyrektywa Rady (UE) 2021/514 z dnia 22 marca 2021 r., zmieniająca dyrektywę 2011/16/UE w sprawie współpracy administracyjnej w dziedzinie opodatkowania, zobowiązuje kraje członkowskie do nałożenia na operatorów stron www i aplikacji, którzy za ich pomocą umożliwiają sprzedaż towarów, świadczenie usług lub najem nieruchomości, obowiązek przekazywania fiskusowi informacji m.in. o transakcjach przekraczających określone wielkości.

Gromadzenie i wymiana informacji między krajowymi urzędami skarbowymi ma w zamyśle europejskiego prawodawcy zwiększyć wgląd administracji skarbowej w dochody podatników oraz w transgraniczny rynek sprzedaży internetowej. Ma również wspomóc redukcję zjawiska uchylania się od opodatkowania w przestrzeni cyfrowej oraz przywrócić równość konkurencji między tradycyjnymi sprzedawcami a tymi działającymi za pomocą platform cyfrowych.

Jakie są obowiązki w projekcie ustawy wdrażającej DAC-7 i kogo on dotyczy?

Projekt ustawy wdrażającej DAC-7 nakłada obowiązek gromadzenia i przekazywania informacji o sprzedawcach, którzy dokonali transakcji za pośrednictwem platform cyfrowych e-grocery, umożliwiającym handel detaliczny – obejmujący w szczególności możliwość robienia zakupów spożywczych online. DAC-7 obejmie również inne platformy cyfrowe, m.in. w dziedzinach:

• e-handlu,
• rezerwacji noclegów,
• najmu środków transportu,
• służących do zamawiania przejazdów samochodem.

Co jest wyłączone z obowiązku raportowego?

Z obowiązku raportowego wyłączone będą dane sprzedawców, którzy dokonali mniej niż 30 transakcji w ciągu roku oraz gdy łączne wynagrodzenie z tego tytułu to nie będzie przekraczać 2 tys. euro.

Od kiedy i za jaki okres należy raportować transakcje?

Od 1 lipca 2024 r. operatorzy platform cyfrowych z UE i spoza jej granic są zobowiązani do corocznego i miesięcznego raportowania powyższych transakcji Szefowi Krajowej Informacji Skarbowej. Obowiązek ten ma objąć jednak cały 2023 rok. Dane, jakie będą podlegać raportowaniu, obejmują między innymi nazwę firmy lub imię i nazwisko, główny adres, NIP czy też numer VAT.

Skutki niedopełnienia obowiązków raportowych przez operatorów platform cyfrowych – kary finansowe

Niedopełnienie obowiązków przez operatora platformy podlegać będzie karze do 1 mln zł. Miarkowanie sankcji będzie zależeć od rodzaju i zakresu niedopełnienia oraz dotychczasowego wykonywania obowiązków. Istotnym czynnikiem wymiaru kary będzie wysokość obrotu za rok podatkowy poprzedzający jej nałożenie, a w przypadku podmiotu rozpoczynającego działalność gospodarczą – okres od początku jej prowadzenia do dnia wszczęcia postępowania o nałożenie kary pieniężnej.

Ustawa weszła w życie 1 lipca tego roku.

Wymóg dochowania niedookreślonej „należytej staranności” stanowiący przesłankę ku temu, aby płatnik nie musiał pobierać podatku automatycznie przy dokonaniu wypłaty dywidendy/ odsetek/ należności siłą rzeczy generuje liczne obowiązki natury dowodowej i dokumentacyjnej. Jednocześnie scentralizowanie właściwości organów podatkowych w zakresie WHT ma także istotny wpływ na praktykę stosowania prawa – koncepcje naczelnika Lubelskiego Urzędu Skarbowego w Lublinie na wykładnię przepisów coraz częściej przybierają wręcz egzotyczny wymiar i niejednokrotnie cel fiskalny ma priorytet przed dotychczasową interpretacją przepisów oraz ogólnie przyjętą praktyką biznesową. Przyjrzyjmy się więc, co takiego dzieje się aktualnie w praktyce postępowań związanych z zastosowaniem zwolnień z WHT oraz jaki może mieć to wpływ na zarządzanie funkcją podatkową w działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.

Przesłanki

Na początek krótkie podsumowanie scenariuszy działania, które otwierają się przed podatnikami oraz płatnikami, którzy wypłacają należności objęte WHT oraz chcą zastosować odpowiednie zwolnienie podatkowe. Polski ustawodawca udostępnia trzy rozwiązania, które pozwalają zachować neutralność podatkową wypłacanych należności – zastosowanie zwolnienia w oparciu o oświadczenie płatnika, wystąpienie z wnioskiem o uzyskanie opinii o zastosowaniu preferencji w zakresie WHT oraz pobór i zwrot podatku po przeprowadzeniu postępowania. Aktualnie zgodnie ze statystykami organów podatkowych dominującym sposobem działania jest złożenie przez zarząd płatnika oświadczenia o tym, że miała miejsce weryfikacja podatnika i zostały spełnione przesłanki do zastosowania zwolnienia (ponad 70% wszystkich przypadków). Na drugim miejscu jest pobór i zwrot podatku odpowiednio przez podatnika lub płatnika (gdy ten ostatni poniósł ekonomiczny ciężar podatku, co częściej ma miejsce w przypadku wypłaty różnego rodzaju należności niż dywidend). Najrzadziej (i chyba w najbardziej niepewnych przypadkach) płatnicy/podatnicy decydują się na wystąpienie z wnioskiem o wydanie opinii, w której naczelnik LUS potwierdzi prawo do zastosowania zwolnienia. Wszystkie te rozwiązania mają jeden wspólny mianownik – niezależnie od tego, jaki model działania zostaje przyjęty, kluczowe jest to, czy stan faktyczny pozwala na zastosowanie zwolnienia. W przypadku złożenia oświadczenia, fakty weryfikowane są następczo – już podczas kontroli i postępowania podatkowego. Inaczej jest w przypadku postępowań o wydanie opinii i postępowań o zwrot podatku – tu inicjując postępowanie, płatnik (albo podatnik) musi wykazać przesłanki do zastosowania zwolnienia oraz poprzeć je dowodami.

Dokumentacja 

Największa zmiana w myśleniu o zastosowaniu zwolnienia z WHT jest właśnie widoczna w sferze dokumentacyjnej. Na dalszy plan zeszły takie okoliczności jak rezydencja podatnika i płatnika, procent posiadanych udziałów w kapitale zakładowym płatnika i czas posiadania tych udziałów oraz to, czy rezydencja podatnika została udokumentowana właściwym i ważnym certyfikatem (dziś są to wręcz oczywistości, które nie są przedmiotem żadnych kontrowersji). Ważniejsze i kluczowe są okoliczności związane ze statusem rzeczywistego właściciela należności i czy w sprawie nie zachodzi ryzyko nadużycia prawa. Dokładnie weryfikowane jest to, czy podatnik otrzymuje należność dla własnej korzyści, czy też może transferuje ją automatycznie do innego podmiotu z grupy oraz to, czy prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą, posiada odpowiednie zaplecze osobowe i sprzętowe, osiąga odpowiednie przychody z odpowiednich źródeł przychodów etc. Dziś organy podatkowe bardzo dokładnie badają losy wypłaconych należności i sposób działania podatnika. Oceniane są sprawozdania finansowe i deklaracje podatkowe (nawet do 5 lat wstecz). Coraz częściej zdarzają się również czynności procesowe przy wsparciu organów podatkowych działających w kraju rezydencji podatnika – polski organ kieruje odpowiednie pytania i prosi o przeprowadzenie weryfikacji statusu podatnika jako podmiotu, który prowadzi faktyczną działalność gospodarczą. Na tej kanwie może pojawić się pierwsze problematyczne zagadnienie – organy podatkowe i sądy wciąż nie wypracowały jednolitego stanowiska odnośnie spółek holdingowych. Dziś to podejście jest wręcz nieco wypaczone, bo spółki holdingowe ocenia się przez pryzmat okoliczności typowych klasycznych spółek operacyjnych, prowadzących działalność usługową lub handlową. Coraz częściej przy weryfikacji statusu rzeczywistego właściciela na „minus” działają takie okoliczności jak osiąganie jedynie przychodów pasywnych, ograniczony personel, transfer zysku do wspólnika/wspólników, nawet gdy są oni rezydentami UE/EOG. Paradoksalnie to właśnie sama rezydencja podatnika może być także argumentem przeciwko zastosowaniu zwolnienia i wcale nie jest tu mowa o transferach do rajów podatkowych. W orzecznictwie naczelnika LUS i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie coraz śmielej pojawiają się tezy, że wypłata dywidend/należności do krajów korzystających ze zwolnienia partycypacyjnego (np. Holandia, Luksemburg) świadczy o tym, że nie jest spełniona przesłanka niekorzystania przez podatnika ze zwolnienia od całości swoich dochodów. Teza ta jest skrajnie kontrowersyjna, bo mylone jest zwolnienie przedmiotowe dla WHT ze zwolnieniem podmiotowym dla opodatkowania CIT w ogólności. Dotychczas Naczelny Sąd Administracyjny nie rozstrzygnął definitywnie wątpliwości w tym zakresie. Niestety w kilku sprawach, gdzie pojawiał się wątek participation exemption kwestia ta służyła za dodatkowy argument do podważania prawa do zwolnienia, ale ostatecznie ginęła w gąszczu innych – prawdę mówiąc słusznych – okoliczności, które faktycznie świadczyły o tym, że istnieje ryzyko nadużyć i istnienia sztucznej struktury udziałowej. NSA zgadzał się więc w całej rozciągłości z organem podatkowym i WSA, lakonicznie akceptują tezę o braku opodatkowania dywidendy w kraju siedziby podatnika.

Standardy

Poglądy organów podatkowych i aktualny stan orzecznictwa powinny być uwzględnianie w procesie podejmowania decyzji o formie zastosowania zwolnienia (i czy faktycznie bezpiecznie jest je zastosować). W szczególności jest to ważne w przypadku oświadczeń składanych przez zarządy spółek-płatników. Niezależnie, czy mówimy tu o wypłacie dywidendy, czy np. o odsetkach związanych z depozytami reasekuracyjnymi, kwestia statusu rzeczywistego właściciela należności może mieć uniwersalne i kluczowe znaczenie zarówno dla odpowiedniego rozliczenia operacji, ale też dla osobistego bezpieczeństwa osób, które składają oświadczenie o dochowywaniu warunków dla zastosowania zwolnienia. Możemy liczyć na to, że z biegiem czasu zostaną wypracowane jednolite standardy i sposób stosowania przepisów o WHT będzie w większym stopniu odpowiadał realiom życia gospodarczego. Do tego czasu kwestię zwolnienia z obowiązku poboru podatku u źródła należy traktować z dużą ostrożnością, weryfikując konkretny stan faktyczny z punktu widzenia organów podatkowych i sądów.