Autor: kancelaria

Rynek pracy w Polsce od dłuższego już czasu przechodzi gruntowną transformację. Czy zapowiedzi zmian ogłoszone przez szefa Państwowej Inspekcji Pracy w podejściu do weryfikacji kontraktów B2B (i innych umów cywilnoprawnych) zatrzymają ciągły wzrost popularności korzystania z elastycznych form współpracy w Polsce?

Stoimy przed dylematem, jak firmy powinny się zachować w obecnych realiach, aby z jednej strony nie stracić na swojej konkurencyjności, a z drugiej nie zbagatelizować i nie tworzyć u siebie dodatkowych ryzyk związanych z planowanymi zmianami legislacyjnymi w tym zakresie.

 

RYNEK PRACY NIE JEST I JUŻ NIE BĘDZIE TAKI SAM JAK WCZEŚNIEJ

W dużej części obserwowane zmiany na rynku pracy, w tym umożliwienie wykonywania pracy na podstawie różnych stosunków prawnych, jest uzasadniane dynamicznie rozwijającymi się obszarami, nieistniejącymi wcześniej na rynku – takimi jak chociażby sektor IT – ale po części jest to także odpowiedź na oczekiwania samych pracowników, którzy nie utożsamiają się w pełni ze sposobem świadczenia pracy przez poprzednie pokolenia.

Obecne pokolenie młodych pracowników i specjalistów w swoich dziedzinach, ze względu na zmiany kulturowe, technologiczne i polityczne (znaczne otwarcie się na świat, globalizacja) kieruje się w życiu prywatnym, jak i zawodowym chęcią zachowania elastyczności i możliwością zagwarantowania sobie dostępu do różnorodnych projektów, zarówno w sensie merytorycznym, jak i nawet geograficznym.

Z drugiej strony pracodawcy, wykorzystując te trendy, mogą wychodzić naprzeciw oczekiwaniom i wyzwaniom z tym związanym, i oferować współpracę ze specjalistami z uwzględnieniem aktualnego, coraz częściej projektowego zapotrzebowania firmy.

Szacuje się, że do końca 2025 r. liczba samozatrudnionych na terenie UE wzrośnie do 43 mln. Według danych z badania SWPS dotyczącego pokolenia Z, do którego należy co piąta osoba aktywna na polskim rynku pracy, praca na etat w dużej korporacji jest obiektem marzeń zaledwie 7% badanych. Własną firmę lub jednoosobową działalność gospodarczą zamierza zaś prowadzić aż 43% z nich.

Oprócz samych zmian i występujących trendów, na odchodzenie od standardowych form zatrudnienia wpływ ma także sam system podatkowoskładkowy w Polsce.

Osoby uzyskujące dochody na etacie nie mają zasadniczo możliwości wyboru innej metody opodatkowania niż opodatkowanie skalą podatkową – 12% i 32%, przy czym wyższa stawka podatku ma zastosowanie już przy przekroczeniu progu 120 tys. zł przychodu rocznie. Po uwzględnieniu wysokiej inflacji ostatnich lat, wzrostu minimalnego wynagrodzenia, a także póki co jedynie zapowiadanych zmian rządzących w zakresie podniesienia kwoty wolnej od podatku (co doprowadzi najprawdopodobniej do dalszego spłaszczenia wynagrodzeń), osiągnięcie wyższego progu podatkowego nie będzie trudne.

W tym samym czasie, przykładowo specjalista prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą (JDG), będzie miał do wyboru sposób obliczenia swojego zobowiązania podatkowego z uwzględnieniem raczej niższych stawek podatku, a na dodatek możliwość uwzględnienia w swoich rozliczeniach realnych kosztów prowadzonej przez siebie działalności. Może to być np.: zakup komputera, telefonu, koszty dostępu do internetu, leasing samochodu, z którego korzysta do prowadzenia działalności, koszty paliwa czy wyposażenie biurowe.

Nie bez wpływu pozostają także zmiany rządzących idące w kierunku raczej preferencyjnego sposobu naliczania składki zdrowotnej dla osób prowadzących działalność gospodarczą, w porównaniu do tych, którzy swoje dochody uzyskują z umowy o pracę.

 

CZY UMOWY B2B SĄ DLA KAŻDEGO?

Bez wątpienia nie każda sytuacja jest taka sama, a oczekiwania wszystkich zainteresowanych – tożsame. Dlatego też wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych, w tym kontraktów B2B (które dają dużą swobodę w kształtowaniu warunków współpracy), może być dobrym rozwiązaniem w niektórych sytuacjach, lecz nie wszędzie się sprawdzi.

Przede wszystkim, rozstrzygając czy w danej sytuacji istnieje możliwość świadczenia usług w ramach kontraktu B2B, należy sprawdzić, czy dana relacja nie wypełni cech charakterystycznych dla stosunku pracy. Do takich cech w głównej mierze należy zaliczyć między innymi: osobiste świadczenie pracy, wykonywanie pracy pod podporządkowaniem, a także w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę.

 

PIP ZYSKA NOWE UPRAWNIENIA DO WALKI Z UMOWAMI B2B, ZLECENIA I O DZIEŁO

Oprócz zauważalnych, występujących na rynku trendów, nie sposób pominąć także działań samego ustawodawcy, w tym odpowiednich organów.

Szczególnie głośno było ostatnio o wyposażeniu Państwowej Inspekcji Pracy w nowe narzędzia do walki z fikcyjnymi umowami cywilnoprawnymi.

Na gruncie nowych przepisów, których projekt został już – jak twierdzą przedstawiciele Państwowej Inspekcji Pracy – przygotowany, inspektorzy PIP będą mogli już wkrótce z pomocą tzw. specjalnej checklisty sprawdzać, czy umowa cywilnoprawna i sposób wykonywania pracy z nią związany, spełnia cechy stosunku pracy. W przypadku uznania, że tak, inspektor będzie mógł za pomocą decyzji administracyjnej zmienić istniejący Stosunek cywilnoprawny w umowę o pracę. Nie wiadomo jeszcze, czy decyzja miałaby rygor natychmiastowej wykonalności.

Ewentualna zmiana wiązałaby się z ujemnymi konsekwencjami dla obydwu stron – zarówno firmy, jak i osoby świadczącej usługi, w postaci utraty możliwości odliczenia podatku VAT (po stronie firmy), konieczności zapłaty zaległych składek ZUS/NFZ oraz należnych zaliczek na podatek PIT wraz z odsetkami. Możliwe byłoby nałożenie także dodatkowych sankcji karno-finansowych.

Dodatkowo nakładają się na to także ostatnie odmowy szefa Krajowej Administracji Skarbowej z 18 sierpnia 2023 r. (sygn. DKP3.8082.14.2022) oraz z 12 czerwca 2024 r. (sygn. DKP3. 8082.10.2023) wydania opinii zabezpieczającej w zakresie możliwości przejścia z umowy o pracę na kontrakt B2B.

 

CZY TO KONIEC WSPÓŁPRACY NA PODSTAWIE UMÓW B2B?

Wyposażenie Państwowej Inspekcji Pracy w tak silne narzędzie, jakim jest bez wątpienia możliwość zmiany stosunku zatrudnienia samą decyzją administracyjną, wraz z wydawaniem negatywnych opinii przez organy skarbowe w kontekście B2B, może rodzić pierwsze wrażenie, że na tle tych zmian nie będzie już miejsca na bezpieczne oferowanie pracownikom elastycznych form współpracy czy zatrudnienia.
Naszym zdaniem wyciąganie takich wniosków byłoby jednak zbyt pochopne.

Jak wskazywał w wywiadach Główny Inspektor Pracy Marcin Stanecki, wprowadzenie zmian nie ma na celu wyeliminowania w pełni umów cywilnoprawnych, w tym kontraktów B2B, lecz walkę z fikcyjnym samozatrudnieniem.

Warto jednak, aby firmy wykorzystały czas, jaki pozostał do wejścia w życie przepisów, i dokonały weryfikacji poprawności istniejących struktur z zastosowaniem elastycznych form zatrudnienia. Podczas kontroli będzie już na to za późno.

 

 

Tekst opublikowany w Miesięczniku Ubezpieczeniowym,  TOM 21 I NUMER 11 I LISTOPAD 2024 

Coraz częściej jesteśmy naocznymi świadkami tego, przed czym klimatolodzy ostrzegają nas od lat. W ostatnich tygo­dniach w Polsce obserwowaliśmy jednoczesne występowanie wielu niekorzystnych zjawisk hydrologicznych w tym samym czasie. Naukowcy przestrzegają, że równoczesne występowanie susz i powodzi nie będzie anomalią, a naszą nową rzeczywistością.

Opisane powyżej skutki zmiany klimatu nie pozostają bez wpływu na modele biznesowe firm ubezpieczeniowych, a specja­liści z obszaru ESG zwracają uwagę na rolę rynku ubezpie­czeń w umacnianiu społeczno-gospodarczej odporności Polski w kontekście rosnących wyzwań klimatycznych.

ZMIANA KLIMATU: ILE NAS TO KOSZTUJE?

Dane przedstawione przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska nie pozostawiają złudzeń – jako kraj tracimy średnio 6 mld złotych rocznie w wyniku występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, a wartość strat bezpośrednich w ciągu niespełna 20 lat to 115 mld złotych.

Skutki ekonomiczne aktualnej powodzi poznamy, kiedy opadnie woda. Historycznie szacujemy, że powodzie z 1997 i 2010 r. kosz­towały nas odpowiednio 12,2 i 12,79 mld złotych (wartość strat w cenach bieżących). Strata w PKB w wyniku powodzi tysiąclecia z 1997 r. to aż 2,37%.

Wnioski płynące z drugiej edycji raportu „Klimat rosnących strat” opracowanego m.in. przez Polską Izbę Ubezpieczeń są jednoznaczne – zmiana klimatu będzie miała negatywny wpływ na gospodarkę Polski. Przygotowano prognozy uzależnione od tego, czy zostaną zrealizowane założenia porozumienia pary­skiego (ograniczenie globalnego ocieplenia do poziomu 1,5 stopni Celsjusza). Prognoza optymistyczna zakłada, że relatywny spadek PKB dla Polski wyniesie 3%. Jeśli wzrost temperatur będzie większy, szacuje się, że PKB spadnie aż o 10%.

Koszty wynikające z występowania katastrof naturalnych ponoszą nie tylko globalne gospodarki, ale – czego jesteśmy świadkami w południowo zachodniej Polsce, przede wszystkim zwykli ludzie.

CZY ZMIANA KLIMATU WPŁYWA NA RYNEK UBEZPIECZEŃ?

Wyzwaniem stojącym przed zakładami ubezpieczeń jest odpo­wiednia kompensacja szkód poniesionych w wyniku ekstremal­nych zjawisk pogodowych. Rok 2024 prawdopodobnie będzie rekor­dowym pod względem wysokości wypłat z ubezpieczeń żywiołów – już pierwsze półrocze przyniosło wzrost w tym obszarze o 22%.

W tym kontekście prawidłowa ocena ryzyka nieprzewidywal­ności występowania zjawisk pogodowych nabiera jeszcze więk­szego znaczenia. Istnieje realne zagrożenie, że ubezpieczenia staną się trudniej osiągalne – będą po prostu za drogie dla przeciętnego Kowalskiego.

Potrzebujemy realnych działań mitygujących i systemowego planowania infrastruktury chroniącej tereny szczególnie nara­żone. Rola branży ubezpieczeniowej w dialogu ze stroną rządową i samorządową w tym obszarze będzie nieoceniona.

Przykładem działań prewencyjnych jest realizacja inwestycji w suchy zbiornik w Raciborzu. Jak wskazują autorzy raportu „Klimat rosnących strat”, gdyby zbiornik w Raciborzu pracował w trakcie powodzi w latach 1997 i 2010, ubezpieczone straty przy takich samych powodziach byłyby niższe o kolejno 19 i 11%. Przyjmując, że jedynie 30-40% szkód było ubezpie­czonych w trakcie minionych powodzi, można szacować, że dzięki suchemu zbiornikowi można było uniknąć szkód bezpo­średnich o wartości 2-2,67 mld zł. Prewencja obniża poziom ryzyka, co bezpośrednio przekłada się na bezpieczeństwo społe­czeństwa i większą dostępność produktów oferowanych przez ubezpieczycieli.

ROLA SYSTEMU UBEZPIECZEŃ W KOMPENSACJI SZKÓD POWO­DZIOWYCH: ASPEKT SPOŁECZNY

Ubezpieczenia to kluczowe narzędzia ochronne w obliczu nagłych zjawisk atmosferycznych. Państwa, w których ubezpie­czenia są powszechne, mają zdolność do szybszej odbudowy publicznej infrastruktury, przedsiębiorstw czy mienia osób prywatnych. Zwłaszcza w przypadku tych ostatnich, ogromnie ważnym jest, aby prowa­dzić działania edukacyjne mające na celu zapobieganie proble­mowi niedoubezpieczenia.

Polska Izba Ubezpieczeń opublikowała w 2024 roku opracowanie „Polacy i ryzyko – jak się ubezpieczamy? Luka ubezpieczeniowa w Polsce”. W cytowanym raporcie przytoczono badania przygoto­wane przez Swiss Re, które zwracają uwagę na istotną składową luki w ubezpieczeniach majątkowych, jaką stanowią ubezpieczenia od szkód katastroficznych. Wnioski z badań są alarmujące – szaco­wana luka ubezpieczeniowa dla mienia gospodarstw domowych, nieruchomości i przedsiębiorstw wyniosła w Polsce w 2022 r. 1,3 mld złotych.

Na potrzeby raportu przeprowadzono badanie wśród agentów, spośród których 45% uważa, że sumy ubezpieczenia mieszkań i domów są zbyt niskie w stosunku do ich wartości. Branżowe szacunki mówią, że problem niedoszacowania może dotyczyć 3 na 10 ubezpieczonych nieruchomości. Częstym powodem zbyt niskiej sumy ubezpieczenia jest brak zrozumienia sposobu usta­lenia jej prawidłowej wysokości oraz nieuwzględnienie wpływu inflacji na wartość nieruchomości.

Zwłaszcza w sytuacjach skrajnych, takich jak walka ze skut­kami powodzi, która zniszczy infrastrukturę i mienie, ubezpie­czenia stanowią istotną rolę kompensacyjną. Brak dostatecznego zabezpieczenia finansowego będzie miał istotny wpływ na dobro­stan ludzi, ich poczucie bezpieczeństwa i zdolność do odbudo­wania swojego majątku.

Problem niedoszacowania wartości ubezpieczonego mienia to jedno, ale dane Polskiej Izby Ubezpieczeń pokazują, że w sektorze gospodarstw domowych w Polsce ubezpieczonych jest jedynie 49% nieruchomości. Większą skłonność do zabezpieczenia mienia mają właściciele budynków jednorodzinnych, z których ubezpie­czonych jest 72%. W przypadku budynków wielorodzinnych jest to 40% nieruchomości.

Problem luki ubezpieczeniowej oraz niskiego procentu ubezpie­czonych nieruchomości stanowi poważne wyzwanie nie tylko dla branży ubezpieczeń, ale dla całego społeczeństwa. W tym kontekście rola agentów i brokerów ubezpieczeniowych nabiera szczególnego znaczenia. Istnieje potrzeba aktywnego informo­wania klientów o potencjalnych ryzykach, wsparcie w szacowaniu wartości zabezpieczanego mienia oraz edukowanie w zakresie korzyści płynących z jego pełnej ochrony.

WSPÓŁPRACA NA RZECZ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU I OCHRONY PRZED SKUTKAMI ZMIAN KLIMATYCZNYCH

Aktualna sytuacja na południowym zachodzie naszego kraju pokazuje, że wyciągnęliśmy pewne wnioski z powodzi tysiąc­lecia. Widzimy wyraźnie na przykładzie zbiornika w Raciborzu, że inwestycje w infrastrukturę ochronną są skuteczne. Widzimy też, że dalsze działania w tym obszarze są konieczne, aby możliwie skutecznie chronić tych, których nie udało się obronić przed wielką wodą w 2024 r.

Przygotowanie kraju na skutki zmiany klimatu to przede wszystkim odpowiedzialność rządu. Jednak to branża ubezpiecze­niowa, dzięki swojej ekspertyzie w zakresie zarządzania ryzykiem, może wspierać rząd w tworzeniu regulacji i programów promujących ochronę środowiska i tworzenie warunków do ochrony lokalnych społeczności.

W ten sposób branża ubezpieczeniowa staje się nie tylko finan­sowym wsparciem w obliczu katastrof, ale też aktywnym uczest­nikiem działań na rzecz przeciwdziałania zmianie klimatu.

Zbliżający się koniec roku skłania urzędy skarbowe do intensyfikacji działań, mających na celu uniknięcie przedawnienia zobowiązań podatkowych. Mimo że NSA w 2021 r. uznał instrumentalne wszczynanie postępowań w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia za nadużycie, organy podatkowe nadal stosują takie praktyki. Kluczowym problemem jest art. 70 par. 6 pkt 1 Ordynacji podatkowej, który pozwala na zawieszenie biegu terminu przedawnienia w przypadku wszczęcia postępowania karnego skarbowego. Mimo prób zmiany przepisów, artykuł ten pozostał niezmieniony.

Dominik Niewadzi, Senior Manager i Doradca Podatkowy w ALTO zauważa, że odkąd sądy administracyjne zaczęły krytykować wykorzystywanie postępowań w sposób instrumentalny do zawieszania biegu terminu przedawnienia, postępowania karne skarbowe przyspieszyły.

By uniknąć zarzutów o instrumentalne wszczynanie postępowań, organy podatkowe częściej prowadzą choćby szczątkowe postępowania dowodowe (w ramach postępowań KKS) i częściej przedstawiają podatnikom zarzuty. Podatnicy szybciej niż w poprzednich latach, już nie pod koniec grudnia, otrzymują też zawiadomienia o zawieszeniu biegu terminu przedawnienia. Zaskoczeniem dla podatników bywa jednak lakoniczność zawiadomień, które często są formułowane w sposób bardzo ogólny. Zwykle z treści zawiadomień nie wynika czego dokładnie (jakiego przestępstwa) dotyczy postępowanie, ani jaki organ je prowadzi – dodaje ekspert.

Pełna treść artykułu dostępna jest w serwisie Prawo.pl

Wymagania wobec podatników rosną. Fiskus i sądy coraz częściej oczekują od nich działań zabezpieczających, które nie wynikają wprost z prawa, lecz z tzw. należytej staranności.

Najnowsze orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA), tj. wyrok z 3 września 2024 r. (sygn. akt I FSK 1212/18), jest kolejnym dowodem na zaostrzenie się wykładni obligującej podatników do sporządzania, stosowania i cyklicznego weryfikowania procedur gwarantujących bezpieczeństwo i rzetelność rozliczenia VAT.

Odpowiedzialność pracodawcy za faktury pracownika

Orzeczenie dotyczy odpowiedzialności pracodawcy za nielegalne działania pracownika wystawiającego „na lewo” faktury z paragonów za paliwo. I choć NSA kierował się wytycznymi TSUE, wydaje się, że w swoich oczekiwaniach wobec podatników idzie krok dalej. To zdaje się potwierdzać, że fiskus i sądy administracyjne w ostatnim czasie windują swoje wymagania wobec firm. Oczekują od nich działań zabezpieczających, wyprzedzających i kontrolnych niewynikających wprost z litery prawa, ale bazujących na znanej, ale bardzo płynnej koncepcji „należytej staranności”.

Nie rozstrzygając o zasadności komentowanego wyroku, dobrze by było poświęcić chwilę na refleksję dotyczącą tego, dokąd zmierzamy w kontekście wykazania należytej staranności w VAT. I jak wiele działań powinni podejmować podatnicy, aby zminimalizować omawiane ryzyko. NSA zwraca uwagę, że niezbędne jest sprawowanie odpowiedniej kontroli nad działaniem pracownika uprawnionego do wystawiania faktur.

Kontrolowanie pracowników. Czy jest w ogóle możliwe?

W praktyce jednak pojawia się pytanie, na ile możliwe jest wprowadzenie procedur weryfikacji dostępów i efektywnych działań pracowników w firmie, która ma np. więcej niż 100 punktów sprzedaży. Czy w ogóle jest możliwe ułożenie procedury zdolnej przeciwdziałać nieuczciwym procederom? I jak daleko w ogóle powinna sięgać inwigilacja działań zatrudnionych?

Niemniej wyrok NSA uświadamia, jak wiele do zrobienia ma każdy podatnik, który nie odświeża na bieżąco procedur podatkowych, zwłaszcza dotyczących VAT. Śledzenie działań pracowników na jego komputerze, periodyczne audyty ich działań, wykorzystanie AI to tylko kilka z najświeższych pomysłów na udoskonalenie takich procedur. Jeżeli bowiem takiej gotowości do wykrywania nadużyć w sprawie sprzed kilku lat doszukuje się NSA, to aż głowa boli od tego, jakie dostępne obecnie środki powinny stanowić filar weryfikacyjnej działalności każdego podatnika VAT.

Wyrok NSA jest ostatnim dzwonkiem dla audytu stosowanych w VAT procedur. Być może niedługo rynek i sądownictwo wypracują wspólny mianownik dla udowodnienia należytej staranności. Niemniej cokolwiek się stanie, warto już dziś spisać wnioski choćby roboczo i rozważyć weryfikację własnych procedur.