Rzeczpospolita: Odwrotne obciążenie w obrocie gazem i energią powraca

Mechanizm odwrotnego obciążenia w transakcjach krajowych funkcjonował do końca października 2019 r., kiedy to zastąpiono go mechanizmem podzielonej płatności (tzw. split payment). Wygląda jednak na to, że odwrotne obciążenie powraca już od 1 kwietnia 2023 r.

Już za kilka dni w życie wejdą przepisy, zgodnie z którymi obowiązek podatkowy w VAT z tytułu nabycia gazu w systemie gazowym, energii elektrycznej w systemie elektroenergetycznym lub nabycia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych może ciążyć na nabywcy tych towarów lub usług. Przepisy mają charakter czasowy, a ich stosowanie przewidziano w stosunku do transakcji, dla których obowiązek podatkowy w VAT powstanie od 1 kwietnia 2023 r. do 28 lutego 2025 r.

Adresatami nowych przepisów są podmioty, które dokonują bezpośrednio lub pośrednio transakcji zakupu gazu lub energii od podmiotów posiadających uprawnienie do działania na giełdzie towarowej (np. Towarowej Giełdzie Energii), rynku regulowanym lub OTF. W szczególności, lecz nie wyłącznie, podmiotami takimi są:

• spółki prowadzące giełdę towarową w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych;
• towarowe domy maklerskie lub domy maklerskie w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych;
• spółki prowadzące giełdową izbę rozrachunkową w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych,
• Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. lub spółki którym Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych S.A. przekazał wykonywanie czynności z zakresu zadań, o których mowa w art. 48 ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (np. rozliczanie transakcji zawieranych na rynku regulowanym);
• spółki prowadzące jednocześnie izbę rozliczeniową i izbę rozrachunkową w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi;
• podmioty posiadające koncesję wydaną przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki na podstawie ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. – Prawo energetyczne, umożliwiającą obrót gazem lub energią,
• podmioty posiadające rachunek w rejestrze Unii, o którym mowa w art. 8 ust. 5 ustawy z dnia 12 czerwca 2015 r. o systemie handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych.

Podmioty te powinny szczególnie zainteresować się nowymi regulacjami, bowiem rozpoznanie przez nabywcę (a nie sprzedawcę) VAT należnego powstanie wyłącznie w przypadku łącznego spełnienia kryteriów przedstawionych w ustawie.

Nie sam status, a warunki

Nowe przepisy znajdą zastosowanie, gdy nabywcą gazu lub energii elektrycznej będzie podatnik VAT czynny, którego główną działalnością w odniesieniu do nabywania gazu lub energii jest ich odsprzedaż, a który we własnym zakresie zużywa ten gaz lub energię w nieznacznym stopniu. W odniesieniu do usługi przenoszenia uprawnień do emisji gazów cieplarnianych warunkiem jest, by nabywca był podatnikiem VAT czynnym.

Dodatkowo, transakcje polegające na dostawie gazu lub energii lub przenoszeniu uprawnień do emisji gazów cieplarnianych powinny być dokonane bezpośrednio lub za pośrednictwem uprawnionego podmiotu na giełdzie towarowej w rozumieniu przepisów o giełdach towarowych lub rynku regulowanym lub OTF w rozumieniu ustawy z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi.

Z kolei sprzedawcą, tj. dostawcą towaru lub usługodawcą, w ramach tych transakcji powinien być podatnik VAT czynny, który nie korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT, a więc osiąga do 200 000 zł wartości sprzedaży w roku podatkowym.

Opisane warunki mają być spełnione łącznie.

Zmiany w fakturowaniu

Zastosowanie odwrotnego obciążenia oznacza, że dostawca towaru, tj. gazu lub energii, lub usługodawca, przenoszący uprawnienia do emisji gazów cieplarnianych, nie rozlicza podatku należnego. Sprzedawca w takiej sytuacji powinien wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż bez VAT i oznaczyć ją dopiskiem odwrotne obciążenie. Do rozliczenia VAT należnego z tytułu tej transakcji będzie zobowiązany nabywca takiego towaru lub usługi.

Jednocześnie nabywca zachowuje prawo do rozpoznania podatku naliczonego. Jego wysokość będzie jednak równa wysokości podatku należnego (zachowanie tzw. zasady neutralności podatku VAT). Oznacza to brak możliwości wystąpienia przypadków, w których podatnik nabywający gaz lub energię czy też nabywający uprawnienia do emisji rozpozna wyższy podatek naliczony. W sytuacji, w której doszłoby do obniżenia wysokości podatku VAT należnego, nabywca będzie zobowiązany do skorygowania wartości VAT naliczonego tak, by wartości te były sobie równe.

Już nie Split payment

Zgodnie z przepisami obowiązującymi do 31 marca 2023 r., przenoszenie uprawnień do emisji gazów cieplarnianych podlega pod obowiązkowy split payment. Od 1 kwietnia 2023 r. stosowanie split payment w odniesieniu do takich transakcji zostanie zastąpione krajowym odwrotnym obciążeniem.

Obowiązki informacyjne

Zarówno sprzedawcy gazu, energii lub uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, jak również ich nabywcy zobowiązani są do zawiadomienia właściwego Naczelnika US o rozpoczęciu dokonywania tych czynności.

Nowe przepisy ustawy o VAT wskazują co powinno znaleźć się w takim zawiadomieniu. Powinny to być: dane składającego zawiadomienie (nazwa lub imię i nazwisko), numer identyfikacji podatkowej, data rozpoczęcia dokonywania czynności, tj. sprzedawania lub nabywania gazu, a także określenie rodzaju dokonywanych czynności.

Sprzedawca oraz nabywca muszą złożyć takie zawiadomienie jeszcze przed dokonaniem pierwszej dostawy gazu lub energii lub przeniesieniem uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. W chwili oddawania dodatku do publikacji nie określono jednak oficjalnego wzoru takiego zawiadomienia.

Jeśli informacje wskazane w złożonym naczelnikowi urzędu skarbowego zawiadomieniu ulegną zmianie, podmiot składający jest zobowiązany do złożenia zawiadomienia o zmianie danych w złożonym wcześniej zawiadomieniu, w terminie 14 dni od zaistnienia tej zmiany, wraz ze wskazaniem daty, kiedy ta zmiana zaistniała.

Niedopełnienie obowiązków w zakresie złożenia powyższych zawiadomień, złożenie ich po terminie lub wskazanie w nich informacji niezgodnych ze stanem rzeczywistym zagrożone jest karą grzywny.

Zdaniem autorek

Zmiany w rozliczeniach VAT dotkną przede wszystkim podmioty handlujące gazem i energią, które nabywają te towary wyłącznie w celu odsprzedaży. Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w której również inni podatnicy, niezajmujący się stricte taką działalnością, mogą spełnić warunki do zastosowania tego mechanizmu. Dokonanie analizy spełnienia wyżej wskazanych warunków powinno więc zainteresować wszystkie podmioty dokonujące transakcji zakupu gazu, energii lub uprawnień do emisji gazów cieplarnianych od podmiotów działających na giełdach towarowych, rynku regulowanym lub OTF.

Prawidłowa implementacja opisanych zmian nie powinna jednak negatywnie odbić się na podatnikach z tytułu ich rozliczeń VAT, tj. nie powinna powodować zaległości podatkowych z uwagi na zachowanie zasady neutralności VAT. Jedynie dokonanie nieprawidłowych rozliczeń, tj. przez nieprawidłowy podmiot lub zaniechanie obowiązków informacyjnych (np. niezłożenie zawiadomienia), pociągnie za sobą negatywne konsekwencje.

W naszej ocenie, przepisy nie powinny być stosowane do usług związanych z działalnością polegającą na nabywaniu gazu, energii lub uprawnień do emisji gazów cieplarnianych, przykładowo do usług przesyłowych czy usług maklerskich.

Odwrotne obciążenie wejdzie w życie na podstawie ustawy z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz niektórych innych ustaw. Przepisy te nie znajdowały się jednak w pierwotnym tekście ustawy, a zostały dodane już w trakcie procesu legislacyjnego. Ustawodawca nie przedstawił więc uzasadnienia dla ich wprowadzenia. Może być to jednak związane z równoczesnym wdrożeniem przepisów o szczególnej ochronie niektórych odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu.

Źródło: https://www.rp.pl/podatki/art38213451-odwrotne-obciazenie-w-obrocie-gazem-i-energia-powraca