Bądź zawsze na bieżąco,
otrzymuj Alert ALTO

Zapisz się do newslettera
Ważne teraz

ALTO dołącza do Allinial Global

ALTO dołącza do Allinial Global

Raport BEAS – potencjał biznesowy Lublina

Raport BEAS – potencjał biznesowy Lublina

Szereg wyróżnień w rankingach ITR World Tax oraz ITR World TP 2024

Szereg wyróżnień w rankingach ITR World Tax oraz ITR World TP 2024

Wyróżnienie „Friendly Workplace” dla ALTO

Wyróżnienie „Friendly Workplace” dla ALTO

21 kwietnia 2023

Rzeczpospolita: Dla kogo będą dostępne dane fundatorów i beneficjentów?

komentarz

Podatki

Najwięcej niepewności co do kręgu osób uprawnionych do przeglądania akt rejestrowych fundacji rodzinnej wzbudza kategoria „osoby mającej interes prawny”. Brak jest bowiem definicji legalnej tego pojęcia oraz praktyki sądu rejestrowego w tym zakresie.

 

Potencjalni fundatorzy lub potencjalni uposażeni (beneficjenci FR), a także inne osoby zaangażowane w funkcjonowanie FR (np. członkowie organów nie będący fundatorem, beneficjentem) prędzej czy później, ale z pewnością na już na etapie poprzedzającym utworzenie FR, zadadzą sobie pytanie – jakie dane dotyczące fundacji rodzinnej, jej beneficjentów i innych osób z nią związanych będą publicznie dostępne oraz gdzie i komu będą ujawniane. Na zagadnienie dotyczące jawności danych dotyczących samej fundacji, jak i osób z nią związanych możemy w pierwszej kolejności spojrzeć z perspektywy rejestrów, w których fundacje rodzinne będą wpisywane.

 

Rejestr fundacji rodzinnych

Podstawowym rejestrem, do którego wpisywana jest fundacja rodzinna jest rejestr fundacji rodzinnych prowadzony przez Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim. Mimo, iż rejestr fundacji rodzinnych tworzony jest na wzór Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), fundacje rodzinne nie będą wpisywane do KRS. Podobieństwa pomiędzy rejestrem fundacji rodzinnych a KRS są jednak wyraźnie widoczne. Najistotniejsze podobieństwo to właśnie zasada jawności. Każdy ma prawo otrzymywać odpisy, wyciągi, zaświadczenia i informacje z rejestru fundacji rodzinnych. W odniesieniu do osób fizycznych jawne będą następujące informacje: imiona, nazwiska, PESEL (ew. data urodzenia), adres do doręczeń: członków zarządu, rady nadzorczej, członków zgromadzenia beneficjentów, pełnomocników ogólnych. Zgłoszeniu FR do rejestru zawiera również imię i nazwisko oraz adres do doręczeń fundatora, jeśli jest uprawniony do powoływania zarządu, jednak wydaje się, że te dane nie będą wpisywane w rejestrze FR. W rejestrze fundacji nie wpisuje się danych beneficjentów, jeśli nie są członkami zgromadzenia beneficjentów. Dane wpisane do rejestru fundacji rodzinnych korzystają z domniemania prawdziwości wpisu.

 

Dostęp do odrębnych akt rejestrowych

Z punktu widzenia jawności i dostępności danych związanych z FR istotne znaczenie mają również odrębne akta rejestrowe, które dla każdej fundacji rodzinnej prowadzi sąd rejestrowy. W aktach rejestrowych gromadzone są akta postępowań prowadzonych przez ten sąd. Samo rozwiązanie – odrębnych akt rejestrowych podobne jest do tego, które znamy z funkcjonowania KRS czy ksiąg wieczystych. Ważne jest jednak to, kto i w jaki sposób będzie mógł przeglądać akta rejestrowe konkretnej fundacji rodzinnej. Polski ustawodawca w tym wypadku zdecydował się przyjąć rozwiązanie nieco inne niż funkcjonujące w KRS, gdzie akta rejestrowe, po wcześniejszym umówieniu się w Czytelni Akt sądu rejestrowego może przeglądać każdy. W przypadku fundacji rodzinnej, akta rejestrowe może przeglądać w obecności pracownika sądu rejestrowego jedynie fundator, członek organu fundacji rodzinnej, beneficjent oraz osoba mająca interes prawny. Ww. osoby mogą również otrzymywać poświadczone odpisy, wyciągi, zaświadczenia i informacje z akt rejestrowych.

Najwięcej niepewności co do kręgu osób uprawnionych do przeglądania akt rejestrowych fundacji rodzinnej wzbudza kategoria „osoby mającej interes prawny”. Polskie prawo i doktryna znają oczywiście pojęcie „interesu prawnego” (m.in. przepisy kodeksu postępowania administracyjnego, kodeksu postępowania cywilnego) oraz praktykę weryfikacji dopuszczalności osoby do akt właśnie przez kategorię „interesu prawnego” (akta ksiąg wieczystych). Pojęcie „interesu prawnego”, choć używane przez polskiego ustawodawcę, nie ma jednak swojej definicji w przepisach. Zgodnie z orzecznictwem oraz  doktryną „interes prawny” należy rozumieć jako interes danej osoby wynikający z nałożonego obowiązku prawnego lub udzielonego prawa (także wynikającego z ustawy), którego wykazanie stanowi podstawową przesłankę umożliwiającą żądanie czynności od organu lub udziału w postępowaniu. Można się spodziewać, że sąd rejestrowy w przedmiocie akt rejestrowych fundacji rodzinnej będzie posiłkował się orzecznictwem wypracowanym na podobnie brzmiących przepisach dot. wglądu do akt ksiąg wieczystych np. dotyczących traktowania jako osób mających interes prawny osób, których prawa zostały wykreślone z rejestru fundacji rodzinnych. Czy tak jednak będzie na pewno i czy sąd rejestrowy będzie intepretował pojęcie „interes prawnego” rygorystycznie? Na to pytanie będziemy w stanie odpowiedzieć po upływnie odpowiedniego czasu obowiązywania nowych przepisów. Niewątpliwie brak jednak definicji legalnej pojęcia „interesu prawnego” oraz praktyki sądu rejestrowego w tym zakresie może budzić obawy przed nadmiernym udostępnianiem akt rejestrowych FR, a tym samym informacji w nich zawartych, osobom w istocie do tego nieupoważnionym.

Warto zaznaczyć, że w aktach rejestrowych będzie składany m.in. statut FR oraz każda jego dalsza zmiana. Statut określa m.in. beneficjenta lub sposób jego określenia i zakres przysługujących beneficjentowi uprawnień.

 

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych

Drugim istotnym rejestrem, do którego wpisywane są dane zarówno samej fundacji rodzinnej jak i jej beneficjentów rzeczywistych jest Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Ustawa o fundacji rodzinnej zmieniła również ustawę o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (ustawa AML) zmieniając m.in. definicję trustu. Zgodnie z brzmieniem przepisów (które zaczną obowiązywać obwiązującym od 22. maja) trustem w rozumieniu ustawy, obok regulowanych przepisami prawa obcego stosunków prawnych dot. sprawowania zarządu powierniczego, będzie również, wskazana w definicji wprost, polska fundacja rodzinna. W konsekwencji czego fundacja rodzinna będzie zobowiązana do ujawniania danych swojego beneficjenta rzeczywistego. W przypadku trustu (a zatem fundacji rodzinnej), znowelizowana definicja beneficjenta rzeczywistego wskazuje wprost, kto nim jest, a mianowicie: założyciel, w tym fundator w rozumieniu ustawy o fundacji rodzinnej, powiernik, w tym członek zarządu ustawy o fundacji rodzinnej, nadzorca, w tym członek rady nadzorczej fundacji rodzinnej, beneficjent, w tym beneficjent z rozumieniu ustawy o fundacji rodzinnej – w przypadku gdy osoby fizyczne czerpiące korzyści z danego trustu nie zostały jeszcze określone – grupę osób, w których głównym interesie powstał lub działa trust, inną osobę sprawującą kontrolę na trustem, inną osobę o uprawnieniach lub obowiązkach równoważnych do określonych powyżej. 

Wątpliwości mogą dotyczyć tego, czy jako beneficjenta rzeczywistego fundacji należy ujawniać w praktyce w CRBR wszystkie z ww. osoby czy tylko jedną z nich. Wydaje się, że właściwa jest jednak pierwsza interpretacja. Ustawodawca bardzo szeroko określił krąg beneficjentów rzeczywistych fundacji rodzinnej. Należy zwrócić uwagę, że w Polsce CRBR jest rejestrem publicznym, jawnym, do którego dostęp jest bezpłatny. W przypadku polskiego CRBR (inaczej niż w przypadku wglądu do akt rejestrowych fundacji rodzinnej) nie trzeba się legitymować np. interesem prawnym. Taka powszechna dostępność danych, w szczególności danych beneficjentów FR może rodzić uzasadnione zastrzeżenia. W szczególności aktualnie w kontekście wyroku TSUE z 22 listopada 2022 r., sygn. C-37/20, C-601/20, w którym to TSUE, w odpowiedzi na pytania prejudycjalne odnoszące się do dopuszczalności nieograniczonego publicznego dostępu do informacji o beneficjentach rzeczywistych orzekł nieważność rozpatrywanego przepisu Dyrektywy AML, w zakresie udostępniania informacji o beneficjentach rzeczywistych we wszystkich przypadkach, każdej osobie. TSUE stwierdził w przedmiotowym wyroku, że publiczny dostęp do informacji o beneficjentach rzeczywistych stanowi poważną ingerencję w podstawowe prawa do poszanowania życia prywatnego i ochrony danych osobowych. Na chwilę obecną, w kontekście ww. wyroku TSUE, pozostaje duża wątpliwość czy gwarancje ochrony tych praw w odniesieniu do beneficjentów rzeczywistych, szczególnie w przypadku fundacji rodzinnej, gdzie potencjalny krąg beneficjentów rzeczywistych, których dane należy ujawnić w polskim CRBR będzie wyjątkowo szeroki, są zapewnione. Miejmy nadzieję, wyrok TSUE, znajdzie niebawem odzwierciedlenie w polskiej ustawie AML.

 

Krajowa Administracja Skarbowa

Ustawa o fundacji rodzinnej wprowadziła jeszcze jeden przepis interesujący z punktu widzenia ujawniania informacji o fundacji, tym razem nie w konkretnym rejestrze, ale na żądanie organu Krajowej Administracji Skarbowej (KAS). Organ Krajowej Administracji Skarbowej może żądać od fundacji rodzinnej przekazania w wyznaczonym terminie (nie krótszym niż 14 dni od doręczenia żądania) danych zawartych na liście beneficjentów, spisu mienia oraz informacji o świadczeniach lub mieniu przekazanym w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, w tym ich rodzaju, wysokości świadczeń lub wartości mienia, terminie i sposobie spełnienia świadczenia lub przekazaniu mienia.   

Co więcej, brak wykonania obowiązku przekazania tych informacji do organu KAS przez osoby uprawnione do prowadzenia spraw FR lub jej reprezentowania (co do zasady członkowie Zarządu FR), utrudnianie, udaremnianie, podawanie nieprawdziwych informacji karane jest grzywną na podstawie przepisu karnego ustawy o fundacji rodzinnej.

 

Wydaje się, że całościowo przepisy dotyczące polskiej fundacji rodzinnej w zakresie dostępności danych konkretnych osób, w szczególności beneficjentów fundacji rodzinnej, są ze sobą niespójne. Z jednej strony polski ustawodawca ogranicza dostęp do danych beneficjentów przez ograniczenie kręgu osób upoważnionych do wglądu w akta rejestrowe fundacji, jeśli chodzi o osoby spoza kręgu rodziny, do osób mających do tego interes prawny. Pozwala również fundatorowi na poziomie statutu dowolnie uregulować zasady prowadzenia listy beneficjentów. Z drugiej jednak strony publiczny, nieodpłatny, elektroniczny CRBR dostępny dla nieograniczonego kręgu adresatów, przy tak szerokiej definicji beneficjenta rzeczywistego fundacji rodzinnej zaprzecza ochronie danych jej beneficjentów oraz innych osób z fundacją związanych. Praktyka stosowania nowych przepisów z pewnością przyniesie odpowiedzi na część wątpliwości dotyczących brzmienia nowych przepisów, jednak wydaje się, że zasadna może być również zmiana części z nich.

 

 

Poprzednie wpisy z serii:

Źródło: https://www.rp.pl/abc-firmy/art38360981-dla-kogo-beda-dostepne-dane-fundatorow-i-beneficjentow

21 kwietnia 2023

Mogą Cię zainteresować:

Podatki

27 marca 2024

Rzeczpospolita: Raportowanie przez platformy cyfrowe coraz bliżej

Dyrektywa DAC-7 nakłada na operatorów stron www i aplikacji, którzy za ich pomocą umożliwiają sprzedaż towarów, świadczenie usług ...

Czytaj dalej
Rzeczpospolita: Raportowanie przez platformy cyfrowe coraz bliżej

Podatki

25 marca 2024

[PODCAST ALTO] Zawiłości w podatku od nieruchomości

Kolejne nagranie gotowe! Tym razem nasza ekspertka Agata Małecka rozmawiała z Wiktorem Doktórem, w ramach podcastu "BSS bez tajemn...

Czytaj dalej
[PODCAST ALTO] Zawiłości w podatku od nieruchomości
Zobacz wszystkie

Bądź zawsze na bieżąco,
otrzymuj Alert ALTO

*Przesyłając zgłoszenie wyrażasz zgodę na przetwarzanie danych osobowych zgodnie z Polityką prywatności
oraz potwierdzasz zapoznanie się z klauzulą informacyjną