6 czerwca 2022
Czy wspólnik może ingerować w sferę zarządzania spółką?
news
Prawo
Zastosowanie się do poleceń wspólników przez członka zarządu może spowodować jego odpowiedzialność, gdy będzie to sprzeczne z prawem lub wykonanie polecenia spowoduje szkodę w majątku spółki. Są sposoby, by tego uniknąć.
Obowiązującą zasadą, chociaż nie sformułowaną wprost w przepisach Kodeksu spółek handlowych (dalej „KSH”), jest wyodrębnienie dwóch sfer funkcjonowania spółki kapitałowej: sfery własności (kapitału) oraz sfery zarządzania. W konsekwencji kompetencje organu zarządczego oraz właścicielskiego są rygorystycznie określone w celu właściwego ukształtowania autonomii organów spółek kapitałowych. Organem właścicielskim jest zgromadzenie wspólników (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) albo walne zgromadzenie (spółka akcyjna). Rolą tego organu jest wniesienie kapitału do spółki, określenie celu w jakim spółka jest zawiązywana oraz nakreślenie kierunku działania. Faktyczne zarządzanie spółką, tj. prowadzenie jej spraw oraz reprezentowanie spółki na zewnątrz, leży w gestii organu zarządczego – zarządu.
Czemu służy rozdział kompetencji?
Rozdzielenie sfery własności i sfery zarządzania w założeniu miało m.in. wyeliminować problem oddziaływania uczestników spółki (wspólników lub akcjonariuszy) na członków zarządu, tj. wywieraniu wpływu na podejmowane przez nich decyzje za pomocą uchwał zawierających skonkretyzowane polecenia. W praktyce zdarza się jednak, że wspólnicy wydają uchwałę w sprawie, która nie jest – zgodnie z umową spółki lub statutem – zastrzeżona jako wymagająca zgody zgromadzenia.
Często zgromadzenie wspólników stanowi forum działania głównych właścicieli spółki, których wizja zarządzania spółką może w pewnych aspektach okazać się odmienna wobec strategii działalności spółki, jaką wypracował zarząd. Wówczas wspólnicy (akcjonariusze) spółki decydują się na ingerencję w proces kierowania spółką, zobowiązując zarząd do podjęcia (niekiedy rekomendując podjęcie) określonych działań. Niejednokrotnie uzależniają oni dalsze pełnienie funkcji członka zarządu oraz udzielenie w przyszłości danemu członkowi zarządu absolutorium z wykonywania przez niego swojej funkcji od wypełnienia ich polecenia.
Powstaje wówczas pytanie: czy fakt zastosowania się przez członków zarządu do polecenia lub rekomendacji wspólników będzie stanowił okoliczność wyłączającą ich odpowiedzialność wobec spółki i wobec jej wierzycieli?
Zakaz wydawania wiążących poleceń
Jak trafnie wskazuje się w doktrynie prawa, z punktu widzenia ochrony spółki oraz osób trzecich przewidzianej w przepisach o odpowiedzialności cywilnej i karnej członków zarządu nie ma znaczenia, jakie elementy wpływały na dokonanie czynności przez zarząd1. W ramach wykonywania mandatu członka zarządu spółki, członek jest zobowiązany do działania w interesie spółki z dochowaniem należytej staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności.
Aby zapobiec sytuacji, w której członkowie zarządu będą znajdować się pod dwoma, odmiennymi wpływami (pierwszym płynącym z kodeksowych zasad odpowiedzialności oraz drugim wywieranym przez organ właścicielski) oraz zapewnić im pełną samodzielność w zarządzaniu, nowelizacją KSH z 2005 r. ustawodawca wprowadził art. 3751 KSH. Przepis ten ustanawia zakaz wydawania zarządowi wiążących poleceń w zakresie prowadzenia spraw spółki przez walne zgromadzenie i radę nadzorczą zarządowi spółki akcyjnej.
Odpowiedzialność zarządu
Ostatecznie to członkowie zarządu, a nie wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za swoje działania (art. 293 oraz 483 KSH). Członkowie zarządu, ponosząc pełną odpowiedzialność za decyzję, w których podjęciu brali udział, muszą być wyposażeni w pełną samodzielność ograniczaną jedynie przez wewnętrzne normy o charakterze abstrakcyjnym ustanowione w statucie, regulaminie zarządu lub uchwałach innych organów (art. 375 KSH)2. Członek zarządu, który bezkrytycznie podejmie działania (lub odpowiednio zaniecha działań) zgodnie z poleceniem wydanym przez akcjonariusza, będzie musiał liczyć się z tym, że naraża się na odpowiedzialność w przypadku gdy:
– polecenie wydane przez akcjonariusza będzie sprzeczne z prawem, lub
– wykonanie polecenia będzie wiązało się z negatywnymi konsekwencjami dla spółki (spowoduje szkodę w majątku spółki).
Interesujący przykład tego zagadnienia może stanowić sprawa rozstrzygnięta wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie (I AGa 46/19), w ramach której sądy zwróciły między innymi uwagę na następujące kwestie:
– Walne zgromadzenie ma prawo zajmować się wszystkimi sprawami spółki. Prawem walnego zgromadzenia spółki było, w szczególności gdy zarysowały się rozbieżności w interpretacji postanowienia statutu, podjęcie uchwały, w której zgromadzenie wyraziło stanowisko jak należy rozumieć określony przepis statutu dotyczący zakresu spraw wymagających zgody rady nadzorczej.
– Nie sposób jednak przyjąć, że interpretacja statutu dokonana przez walne zgromadzenie w uchwale jest wiążąca dla innych organów spółki.
– Nawet podjęcie takiej uchwały nie pozbawia akcjonariuszy dochodzenia odszkodowania od członków zarządu. Gdyby przyjąć, że w uchwale zawarta jest niewłaściwa interpretacja statutu, to i tak nie miałaby ona charakteru wiążącego w ewentualnym postępowaniu o odszkodowanie, jakie może wytoczyć akcjonariusz mniejszościowy przeciwko członkowi zarządu.
Inny przykład obrazujący sytuację jakiej może dotyczyć wspomniane polecenie można znaleźć w wyroku Sądu Najwyższego z 3 listopada 2009 r. wydanym w sprawie o sygn. II CSK 181/09. W omawianym stanie faktycznym walne zgromadzenie spółki akcyjnej wydało uchwałę, w której zobowiązało zarząd do zawarcia umowy o świadczenie usług nadzoru z przewodniczącym rady nadzorczej spółki oraz do określenia w umowie i wypłacania wynagrodzenia członkowi w wysokości ustalonej przez walne zgromadzenie. Sąd Najwyższy stwierdził, że takie działanie walnego zgromadzenia narusza art. 3751 KSH.
Warto podkreślić, że ustawodawca zrezygnował z wprowadzenia analogicznej regulacji w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Powodem był bardziej osobowy charakter spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz to, że dość często ma miejsce zarządzanie spółką przez wspólnika niebędącego jednocześnie członkiem zarządu, wprowadzenie zakazu wydawania poleceń wobec wspólników jest nieuzasadnione. Niemniej, także w tej sytuacji pojawią się poglądy kwestionujące prawidłowości takiego podejścia i także w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wpływanie na decyzje zarządu powinno uwzględniać autonomię tego organu.
Jak uniknąć odpowiedzialności?
W konsekwencji, w przypadku wydania zarządowi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością polecenia w przedmiocie prowadzenia spraw spółki, wspólnicy będą podejmować decyzje, za które odpowiedzialność ponosił będzie następnie zarząd3. Wydaje się, że w takiej sytuacji, członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie chcąc wykonać polecenia wspólników, które mogłoby ich narazić na pociągnięcie do odpowiedzialności, mają aktualnie dwie możliwości postępowania. Po pierwsze, mogą podjąć decyzję o rezygnacji z pełnienia funkcji członka zarządu. Po drugie, co jest mniej rygorystycznym rozwiązaniem, mogą podjąć uchwałę uzasadniającą stanowisko organu zarządczego oraz przedstawienie tego stanowiska wspólnikom.4
W tym właśnie kierunku zmierzają rozwiązania przewidziane przez ustawodawcę w oczekujących na wejście w życie (13 października br.) regulacjach dotyczących grup spółek i wiążących poleceń spółki dominującej. Istotą tych regulacji jest przede wszystkim zwolnienie członków zarządu spółki zależnej z odpowiedzialności za wykonanie poleceń spółki dominującej ale też doprecyzowanie sytuacji, w których zarząd powinien jednak odmówić wykonania polecenia.
1 Kidyba Andrzej, Komentarz aktualizowany do art. 301-633 Kodeksu spółek handlowych
2 Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy IV kadencji, Nr 1666
3 Kidyba Andrzej, Komentarz aktualizowany do art. 301-633 Kodeksu spółek handlowych
4 Stroiński Rafał T., Dopuszczalność wydawania zarządowi wiążących poleceń przez organ właścicielski spółki kapitałowej, PPH 2005/3/29-36
Źródło: https://www.rp.pl/abc-firmy/art36435131-czy-wspolnik-moze-ingerowac-w-sfere-zarzadzania-spolka
6 czerwca 2022
Mogą Cię zainteresować:
Prawo
Rzeczpospolita: Kiedy rezygnacja członka zarządu zwalnia go z odpowiedzialności?
Ustępujący członek zarządu powinien zweryfikować czy istnieją zobowiązania spółki, których płatność pozostaje zagrożona. Złożenie ...
Czytaj dalej
Prawo
Dziennik Parkiet: Czy rady nadzorcze potrzebują doradców?
W połowie października wejdzie w życie największa w ostatnich latach nowelizacja KSH, która wprowadza szereg nowych rozwiązań zmie...
Czytaj dalej