Nowelizacja ma za zadanie wprowadzić do polskiego porządku prawnego regulacje normujące relacje pomiędzy spółką dominującą a jej spółkami zależnymi, w sposób uwzględniający interes wierzycieli, członków organów oraz mniejszościowych wspólników (akcjonariuszy) spółki zależnej. Dodatkowo planowana nowelizacja ma na celu wyposażenie rad nadzorczych w narzędzia umożliwiające prowadzenie bardziej efektywnego nadzoru korporacyjnego.
Warto zauważyć, że projekt nowelizacji kodeksu spółek handlowych nie przewiduje automatycznej lub przymusowej przynależności do grupy spółek. Do jej utworzenia konieczne jest bowiem – w skrócie – podjęcie przez zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej uchwały o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej (większością ¾ głosów) oraz wpis tego faktu do KRS przez spółkę dominującą oraz zależną. Projekt wskazuje, że jeśli spółka dominująca posiada siedzibę za granicą, uczestnictwo w grupie spółek wystarczy ujawnić w rejestrze spółki zależnej.
W przypadku dochowania powyższych formalności spółka dominująca może wydawać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenia dotyczące prowadzenia spraw spółki, jeżeli jest to uzasadnione interesem grupy spółek oraz jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.
Spółka dominująca wydaje wiążące polecenie w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności. Projektodawca zakłada minimalną treść wiążącego polecenia. Zgodnie z projektem wiążące polecenie wskazuje co najmniej:
- oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
- interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną wiążącego polecenia;
- spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania wiążącego polecenia, o ile występują;
- przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku stosowania się do wiążącego polecenia.
Projekt przewiduje też swego rodzaju procedurę dotyczącą akceptacji wiążącego polecenia przez spółkę zależną. Wykonanie wiążącego polecenia wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. Uchwała o wykonaniu wiążącego polecenia jest podejmowana, o ile:
- wykonanie nie doprowadzi do niewypłacalności albo do zagrożenia niewypłacalnością tej spółki zależnej,
- w przypadku spółki niebędącej spółką tzw. „jednoosobową” – jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że wiążące polecenie jest sprzeczne z interesem spółki zależnej i wyrządzi jej szkodę, która nie będzie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek w okresie dwóch lat,
- występują inne przesłanki wskazane w umowie spółki zależnej.
Spółka zależna informuje spółkę dominującą o podjęciu uchwały o wykonaniu wiążącego polecenia albo uchwały o odmowie wykonania wiążącego polecenia.
Sformalizowanie procesu wydawania wiążących poleceń ma na celu ochronę zarządców spółki zależnej w przypadku wykonania wiążącego polecenia, gdyż ułatwi im wykazanie braku winy i braku bezprawności działania. Stworzona w tym procesie dokumentacja może być także wykorzystana przy dochodzeniu odszkodowania przez spółkę zależną od spółki dominującej.
Kolejnym bardzo istotnym aspektem wprowadzanym przez nowelizację, o którym wzmiankowaliśmy już w naszym Corporate Pulse, jest odpowiedzialność spółki dominującej wynikająca z wykonania wydanego przez nią polecenia. Zgodnie z projektem spółka dominująca będzie ponosiła odpowiedzialność:
- wobec spółki zależnej za szkodę wynikającą z wykonania wiążącego polecenia. Dodatkowo w razie braku wytoczenia w terminie przez spółkę zależną powództwa przeciwko spółce dominującej, uprawnienie to zdobędą mniejszościowi wspólnicy (akcjonariusze) spółki zależnej.
- względem wspólników (akcjonariuszy) spółki zależnej za obniżenie wartości udziałów albo akcji, w sytuacji wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia spółki dominującej.
- względem wierzycieli spółki zależnej, jeżeli egzekucja przeciwko spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek okaże się bezskuteczna, a szkoda powstała w wyniku stosowania się przez spółkę zależną do wiążącego polecenia spółki dominującej.
Skala proponowanych zmian zachęca do wnikliwego śledzenia postępów prac. Jest jednak zdecydowanie za wcześnie by stwierdzić, czy instytucja wiążących poleceń w obecnym kształcie spotka się zainteresowaniem świata biznesu.