Rzeczpospolita: Poziom zadłużenia wewnątrzgrupowego pod lupą urzędników

W ostatnim czasie organy coraz częściej szczegółowo badają zdolność kredytową przedsiębiorców i przeprowadzają w tym obszarze kontrole podatkowe.

Transakcje finansowe to jeden z najczęściej występujących rodzajów transakcji zawieranych pomiędzy podmiotami powiązanymi. Według danych opublikowanych przez Ministerstwo Finansów w informacji o cenach transferowych złożonych przez podatników za rok 2019 transakcje finansowe stanowiły ponad 40 proc. liczby zaraportowanych transakcji ogółem. Wysoki udział transakcji finansowych w raportowanych transakcjach – oraz ogółem wysoka wartość transakcji finansowych – sprawia, że znajdują się one w szczególnym kręgu zainteresowania fiskusa.

Nie tylko wysokość oprocentowania

Do tej pory analiza rynkowości finansowania wewnątrzgrupowego dla większości podatników kojarzyła się z analizą wysokości oprocentowania. W ostatnim czasie organy kontrolujące przyglądają się nie tylko wartości samego oprocentowania, ale szczegółowo badają pozostałe istotne parametry transakcji finansowych, w tym zdolność kredytową podatnika (poziom tzw. debt-capacity) i coraz częściej przeprowadzają w tym obszarze kontrole podatkowe (wyroki: Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 8 czerwca 2021 r., I SA/Gl 1752/20 oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z z 26 kwietnia 2022 r., I SA/Bd 128/22). Dzieje się tak ze względu na rosnącą świadomość kontrolujących oraz powstanie specjalnych opracowań na szczeblu międzynarodowym i lokalnym w obszarze finansowania. Chodzi chociażby o przygotowane w 2020 r. Wytyczne OECD dla Transakcji Finansowych czy trwające obecnie prace w ramach grup roboczych Forum Cen Transferowych funkcjonującego przy Ministerstwie Finansów.

Badanie zdolności kredytowej podatnika obejmuje przede wszystkim dwa aspekty: badanie zdolności do zaciągnięcia długu oraz do jego obsługi, czyli terminowej spłaty części odsetkowej i kapitałowej według ustalonego harmonogramu.

Znaczenie analizy debt-capacity

Analiza zdolności kredytowej ma znaczenie dla wszystkich podmiotów, które są stroną transakcji finansowych z podmiotami powiązanymi. Analizę zdolności kredytowej powinny rozważyć w pierwszej kolejności podmioty z branż, w których udział finansowania wewnątrzgrupowego jest wysoki, a odsetki od tego finansowania stanowią koszt podatkowy. Analiza ta może mieć również znaczenie dla podmiotów, dla których odsetki nie stanowią kosztu podatkowego w istotnej części, ale spłata finansowania stanowi mechanizm dystrybucji gotówki w ramach grupy czy też instrument zarządzania płynnością (np. w ramach mechanizmów typu cash pool).

W praktyce problem może dotyczyć przede wszystkim branż kapitałochłonnych, takich jak branża real estate, transportowa czy branża odnawialnych źródeł energii (OZE), w których poszczególne projekty inwestycyjne są realizowane przez specjalnie w tym celu powołane spółki celowe (SPV), które z kolei często korzystają z finansowania udzielonego przez podmioty powiązane. Odliczalność odsetek dla celów podatkowych na poziomie SPV determinuje osiągnięcie zakładanej stopy zwrotu z inwestycji.

Reklasyfikacja transakcji

W razie skutecznego zakwestionowania zdolności kredytowej przez organ zastosowanie może znaleźć instrument pozostający w orężu fiskusa w postaci reklasyfikacji transakcji, która skutkuje nierozpoznaniem w całości lub w części odsetek jako kosztu podatkowego poprzez uznanie, że istotą transakcji jest forma dokapitalizowania podmiotu, a nie zaciągnięcie długu. Ryzyko reklasyfikacji może być szczególnie dotkliwe dla spółek celowych, które nie osiągnęły jeszcze fazy operacyjnej (nie generują przychodów), a które finansowały nakłady inwestycyjne długiem na poziomie skutkującym pełnym wykorzystaniem limitu odliczenia w wysokości 3 milionów złotych. W rezultacie potencjalna utrata korzyści to 570 tys. zł w wymiarze rocznym (19 proc. x 3 mln zł), dla każdej takiej spółki celowej.

Dodatkowo, jeśli odsetki są wypłacane za granicę, może to prowadzić do odmowy skorzystania z preferencji w podatku u źródła (ponieważ preferencje te są dostępne jedynie dla rynkowego poziomu oprocentowania). W konsekwencji efektywna stopa zwrotu z inwestycji może być niższa niż zakładana.

Pozostaje jeszcze kwestia osobistej odpowiedzialności członków zarządu na gruncie przepisów karnych skarbowych, w razie złożenia niezgodnego ze stanem rzeczywistym oświadczenia, że transakcje zawierane z podmiotami powiązanymi są zgodne z zasadą ceny rynkowej.

W jaki sposób się przygotować

Z wieloletniej praktyki wynika, że katalog działań wyprzedzających powinien obejmować przegląd obecnych warunków udzielonego finansowania wewnątrzgrupowego, z uwzględnieniem analizy zdolności podmiotów do jego zaciągnięcia. Im wyższy udział zadłużenia od podmiotów powiązanych w całej strukturze długu, tym wyższe ryzyko zakwestionowania zdolności kredytowej. Po dokonanym przeglądzie warto pokusić się o przygotowanie dokumentacji analizy uzasadniającej, że udzielone finansowanie jest zgodne z zasadami ceny rynkowej (tzw. defence file). Takie uzasadnienie powinno obejmować analizę indywidualnych wskaźników finansowych pożyczkobiorcy, z odniesieniem do sytuacji rynkowej, np. poprzez porównanie do sytuacji finansowej bezpośrednich konkurentów z tego samego sektora w zakresie wskaźników zadłużenia lub badania płynności. Zdecydowanie łatwiej i efektywniej jest opracować analizę i uzasadnienie dla transakcji przyszłej, w sytuacji kiedy założenia i istotne warunki transakcji są negocjowane, niż dla transakcji historycznej, która miała miejsce kilka lat temu.

Przygotowanie analiz zwiększa szanse podatnika

To dobrze, że rośnie poziom merytorycznej dyskusji z organami w trakcie postępowań dotyczących transakcji finansowych. Dzięki temu trwają one krócej, są bardziej efektywne i jest większa szansa na zakończenie postępowania bez konieczności wejścia na drogę sądową. Z drugiej strony, wymaga to od podatników podjęcia działań wyprzedzających, które pozwolą na wcześniejsze zidentyfikowanie obszarów wrażliwości podatkowych oraz zabezpieczenie pozycji podatkowej podatnika. Opracowane materiały i analizy pozwolą na skuteczniejszą i bardziej merytoryczną dyskusję z organem już od początkowego etapu kontroli, który często w praktyce okazuje się najważniejszym etapem rzutującym na dalszy przebieg postępowania. W sytuacji, w której podatnik dysponuje merytoryczną analizą, organ w pierwszej kolejności musi odnieść się do tej analizy i jeśli się z nią nie zgadza, to powinien wskazać na jej konkretne uchybienia, co w praktyce znacznie ogranicza apetyt organu na kwestionowanie zawartych w niej tez.

Podstawa prawna:

Art. 11c ust. 4 Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych – (Podstawa prawna reklasyfikacji transakcji)
Art. 15c Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Podstawa prawna limitu odliczenia kosztów finansowania dłużnego)