Istotne zmiany w kodeksie cywilnym oraz kodeksie spółek handlowych, które wchodzą w życie z dniem 1 marca 2019 roku

1. Nowelizacja kodeksu cywilnego

Nowelizacja ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 ze zm.; dalej: „k.c.”), a dokładnie art. 39 k.c., dotyczącego skutków braku umocowania, wprowadzi konstrukcję, na podstawie której w przypadku zawarcia umowy przez organ nieposiadający umocowania lub przekraczający jego zakres, ważność umowy będzie zależeć od jej potwierdzenia przez spółkę, w imieniu której została zawarta (sankcja bezskuteczności zawieszonej). Rozwiązanie to zapewnić ma stosowną ochronę zarówno osobie prawnej, działającej za pośrednictwem wadliwego organu, jak i jej kontrahentowi.

Nowelizowany art. 39 wyraźnie zmierza w kierunku dominującego stanowiska w judykaturze i wprowadza sankcję bezskuteczności zawieszonej. Zgodnie z jego treścią, jeżeli zawierający umowę jako organ osoby prawnej nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależeć będzie od jej potwierdzenia przez osobę prawną, za którą została dokonana czynność (nowelizowany art. 39 § 1). Ponadto, druga strona będzie uprawniona do wyznaczenia osobie prawnej, za którą czynność została dokonana, odpowiedniego terminu na potwierdzenie umowy, zaś w przypadku jej niepotwierdzenia stanie się ona nieważna (nowelizowany art. 39 § 2). W przypadku, gdyby osoba prawna nie potwierdziła umowy, wówczas fałszywy piastun będzie ponosić odpowiedzialność z tytułu winy w kontraktowaniu (culpa in contrahendo), a także będzie zobowiązany do zwrotu nienależnego świadczenia (nowelizowany art. 39 § 3).

Nowelizacja art. 39 k.c. wzorowana jest na rozwiązaniu, które obecnie wynika z art. 103 k.c. W ocenie projektodawcy rozwiązanie to usunie lukę prawną korygowaną przez sądy poprzez odpowiednie stosowanie art. 103 k.c.

Rozwiązanie wprowadzające sankcję bezskuteczności zawieszonej nie tylko będzie skutecznie chronić interesy osoby prawnej, której zasady reprezentacji zostały naruszone, ale także odpowiadać potrzebom bezpieczeństwa obrotu, bowiem będzie wykluczać możliwość kwestionowania czynności prawnej w przypadku, gdy z jakichś względów czynność ta przestanie odpowiadać kontrahentowi osoby prawnej.

2. Nowelizacja kodeksu spółek handlowych

Wśród zmian wprowadzonych w ustawie z dnia 15 września 2000 roku kodeks spółek handlowych (t.j. Dz. U. z 2017 r. poz. 1577 ze zm.; dalej: „k.s.h.”) na szczególną uwagę zasługują zmiany dotyczące rozliczenia zaliczek na poczet zysku w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, a także kwestia rezygnacji ostatniego członka zarządu w spółce kapitałowej.

Nowelizacja wprowadza regulację dotyczącą rozliczenia zaliczek na poczet dywidendy w przypadku niewykazania zysku przez spółkę na koniec roku obrotowego lub wykazania zysku w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek. Projekt przewiduje dodanie do art. 195 k.s.h. paragrafu 11, zgodnie z którym wspólnicy sp. z o.o. będą zobowiązani do zwrotu wypłaconych zaliczek – odpowiednio w całości lub w części – w przypadku, gdy spółka odnotuje stratę albo osiągnie zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek.

Regulacja ta ma na celu ochronę interesów spółki poprzez wprowadzenie możliwości rozliczenia zaliczek wypłaconych na rzecz wspólników, w przypadku pogorszenia wyników finansowych spółki i nieosiągnięcia przez nią oczekiwanego zysku.

Ponadto, na podstawie nowelizacji wprowadzone zostaną regulacje dotyczące rezygnacji członka zarządu w przypadku, gdy rezygnację składa ostatni albo jedyny członek zarządu lub jednocześnie wszyscy członkowie zarządu wieloosobowego. Zagadnienie to dotychczas nie było uregulowane w k.s.h. i mogło budzić wątpliwości interpretacyjne.

Nowelizacja k.s.h. reguluje przedmiotową kwestię poprzez dodanie art. 202 k.s.h. § 6 oraz art. 369 § 51 i 52 k.s.h. W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w celu skutecznego złożenia rezygnacji członek zarządu zobowiązany jest zwołać zgromadzenie wspólników i do zaproszenia na zgromadzenie wspólników załączyć swoją rezygnację. Rezygnacja odnosić będzie skutek z dniem następującym po dniu, na który zwołano zgromadzenie wspólników. Natomiast w przypadku spółki akcyjnej członek zarządu zobowiązany jest złożyć rezygnację radzie nadzorczej spółki. Z kolei, w sytuacji, gdy żaden mandat w radzie nadzorczej nie jest obsadzony, wówczas członek zarządu w celu skutecznego złożenia rezygnacji jest zobowiązany zwołać walne zgromadzenie i do ogłoszenia o walnym zgromadzaniu załączyć oświadczenie o rezygnacji. Rezygnacja ta będzie odnosić skutek z dniem następującym po dniu, na który zostało zwołane walne zgromadzenie. Natomiast, gdy rada nadzorcza nie jest prawidłowo obsadzona, uprawnionym do odebrania oświadczenia o rezygnacji jest każdy z członków rady nadzorczej samodzielnie, bowiem oświadczenie to pełni wyłącznie funkcję informacyjną (str. 50 uzasadnienia do ustawy nowelizującej).

Powyższa zmiana ma na celu umożliwienie spółce płynnego powołania nowego zarządu, a także zapobieżenie paraliżowi spółki na skutek braku jej organów.

3. Termin wejścia w życie

Omówione powyżej zmiany wprowadzone na mocy ustawy z dnia 30 listopada 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz. U. z 2018 r. poz. 2244) wchodzą w życie z dniem 1 marca 2019 r.

Źródło: Ustawa z dnia 30 listopada 2018 roku o zmianie niektórych ustaw w celu wprowadzenia uproszczeń dla przedsiębiorców w prawie podatkowym i gospodarczym (Dz. U. z 2018 r. poz. 2244)