Czy wspólnik może ingerować w sferę zarządzania spółką?

Zakaz wydawania wiążących poleceń

Jak trafnie wskazuje się w doktrynie prawa, z punktu widzenia ochrony spółki oraz osób trzecich przewidzianej w przepisach o odpowiedzialności cywilnej i karnej członków zarządu nie ma znaczenia, jakie elementy wpływały na dokonanie czynności przez zarząd¹. W ramach wykonywania mandatu członka zarządu spółki, członek jest zobowiązany do działania w interesie spółki z dochowaniem należytej staranności wynikającej z zawodowego charakteru swojej działalności.

Aby zapobiec sytuacji, w której członkowie zarządu będą znajdować się pod dwoma, odmiennymi wpływami (pierwszym płynącym z kodeksowych zasad odpowiedzialności oraz drugim wywieranym przez organ właścicielski) oraz zapewnić im pełną samodzielność w zarządzaniu, nowelizacją KSH z 2005 r. ustawodawca wprowadził art. 375¹ KSH. Przepis ten ustanawia zakaz wydawania zarządowi wiążących poleceń w zakresie prowadzenia spraw spółki przez walne zgromadzenie i radę nadzorczą zarządowi spółki akcyjnej.

Odpowiedzialność zarządu

Ostatecznie to członkowie zarządu, a nie wspólnicy ponoszą odpowiedzialność za swoje działania (art. 293 oraz 483 KSH). Członkowie zarządu, ponosząc pełną odpowiedzialność za decyzję, w których podjęciu brali udział, muszą być wyposażeni w pełną samodzielność ograniczaną jedynie przez wewnętrzne normy o charakterze abstrakcyjnym ustanowione w statucie, regulaminie zarządu lub uchwałach innych organów (art. 375 KSH)². Członek zarządu, który bezkrytycznie podejmie działania (lub odpowiednio zaniecha działań) zgodnie z poleceniem wydanym przez akcjonariusza, będzie musiał liczyć się z tym, że naraża się na odpowiedzialność w przypadku gdy:

– polecenie wydane przez akcjonariusza będzie sprzeczne z prawem, lub

– wykonanie polecenia będzie wiązało się z negatywnymi konsekwencjami dla spółki (spowoduje szkodę w majątku spółki).

Interesujący przykład tego zagadnienia może stanowić sprawa rozstrzygnięta wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie (I AGa 46/19), w ramach której sądy zwróciły między innymi uwagę na następujące kwestie:

– Walne zgromadzenie ma prawo zajmować się wszystkimi sprawami spółki. Prawem walnego zgromadzenia spółki było, w szczególności gdy zarysowały się rozbieżności w interpretacji postanowienia statutu, podjęcie uchwały, w której zgromadzenie wyraziło stanowisko jak należy rozumieć określony przepis statutu dotyczący zakresu spraw wymagających zgody rady nadzorczej.

– Nie sposób jednak przyjąć, że interpretacja statutu dokonana przez walne zgromadzenie w uchwale jest wiążąca dla innych organów spółki.

– Nawet podjęcie takiej uchwały nie pozbawia akcjonariuszy dochodzenia odszkodowania od członków zarządu. Gdyby przyjąć, że w uchwale zawarta jest niewłaściwa interpretacja statutu, to i tak nie miałaby ona charakteru wiążącego w ewentualnym postępowaniu o odszkodowanie, jakie może wytoczyć akcjonariusz mniejszościowy przeciwko członkowi zarządu.

Inny przykład obrazujący sytuację jakiej może dotyczyć wspomniane polecenie można znaleźć w wyroku Sądu Najwyższego z 3 listopada 2009 r. wydanym w sprawie o sygn. II CSK 181/09. W omawianym stanie faktycznym walne zgromadzenie spółki akcyjnej wydało uchwałę, w której zobowiązało zarząd do zawarcia umowy o świadczenie usług nadzoru z przewodniczącym rady nadzorczej spółki oraz do określenia w umowie i wypłacania wynagrodzenia członkowi w wysokości ustalonej przez walne zgromadzenie. Sąd Najwyższy stwierdził, że takie działanie walnego zgromadzenia narusza art. 375¹ KSH.

Warto podkreślić, że ustawodawca zrezygnował z wprowadzenia analogicznej regulacji w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Powodem był bardziej osobowy charakter spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz to, że dość często ma miejsce zarządzanie spółką przez wspólnika niebędącego jednocześnie członkiem zarządu, wprowadzenie zakazu wydawania poleceń wobec wspólników jest nieuzasadnione. Niemniej, także w tej sytuacji pojawią się poglądy kwestionujące prawidłowości takiego podejścia i także w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wpływanie na decyzje zarządu powinno uwzględniać autonomię tego organu.

Jak uniknąć odpowiedzialności?

W konsekwencji, w przypadku wydania zarządowi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością polecenia w przedmiocie prowadzenia spraw spółki, wspólnicy będą podejmować decyzje, za które odpowiedzialność ponosił będzie następnie zarząd³. Wydaje się, że w takiej sytuacji, członkowie zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie chcąc wykonać polecenia wspólników, które mogłoby ich narazić na pociągnięcie do odpowiedzialności, mają aktualnie dwie możliwości postępowania. Po pierwsze, mogą podjąć decyzję o rezygnacji z pełnienia funkcji członka zarządu. Po drugie, co jest mniej rygorystycznym rozwiązaniem, mogą podjąć uchwałę uzasadniającą stanowisko organu zarządczego oraz przedstawienie tego stanowiska wspólnikom.⁴

W tym właśnie kierunku zmierzają rozwiązania przewidziane przez ustawodawcę w oczekujących na wejście w życie (13 października br.) regulacjach dotyczących grup spółek i wiążących poleceń spółki dominującej. Istotą tych regulacji jest przede wszystkim zwolnienie członków zarządu spółki zależnej z odpowiedzialności za wykonanie poleceń spółki dominującej ale też doprecyzowanie sytuacji, w których zarząd powinien jednak odmówić wykonania polecenia.

¹ Kidyba Andrzej, Komentarz aktualizowany do art. 301-633 Kodeksu spółek handlowych

² Uzasadnienie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, druk sejmowy IV kadencji, Nr 1666

³ Kidyba Andrzej, Komentarz aktualizowany do art. 301-633 Kodeksu spółek handlowych

⁴ Stroiński Rafał T., Dopuszczalność wydawania zarządowi wiążących poleceń przez organ właścicielski spółki kapitałowej, PPH 2005/3/29-36