Nowe środki pomocy publicznej związanej z epidemią COVID-19

Na czym polegają tymczasowe ramy prawne?

Zgodnie z Traktatem o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej, pomoc ze środków publicznych skierowana do przedsiębiorstw, która mogłaby wpływać na równowagę we wspólnym rynku wewnętrznym UE, jest zabroniona. W związku z tym, z wyjątkiem kilku mechanizmów objętych wyłączeniem (jak np. pomoc de minimis), każda pomoc wymaga wcześniejszej akceptacji Komisji Europejskiej.

Tymczasowe ramy prawne nakreślają szczególne formy pomocy związane z łagodzeniem negatywnych skutków epidemii, które Komisja Europejska uznaje za zgodne z rynkiem wewnętrznym. Oznacza to, że na podstawie proponowanych ram, polski rząd ma możliwość opracowania i zgłoszenia do akceptacji programu pomocowego, który będzie dużo bardziej skuteczny niż dozwolone wcześniej środki. Zgodnie z zapisem punktu 16 w komunikacie, programy pomocowe wpisujące się w ramy nałożone w przedmiotowym dokumencie, powinny uzyskać natychmiastową akceptację Komisji Europejskiej.

Już do dnia 24 marca, Komisja Europejska zdążyła zaakceptować programy pomocowe Hiszpanii (2 programy), Niemiec (3 programy), Łotwy (2 programy), Portugalii (4 programy), Włoch (1 program), Francji (3 programy), Danii (1 program) oraz Luksemburga (1 program).

W powyższych przypadkach, proces od opublikowania tymczasowych ram prawnych, do przygotowania przez państwo członkowskie programu pomocowego i jego późniejszej akceptacji  przez KE trwał nie dłużej niż 5 dni.

Jaka pomoc jest akceptowana przez Komisję Europejską?

Polski rząd ma swobodę w opracowaniu programów pomocowych obejmujących:

• dotacje bezpośrednie, selektywne korzyści podatkowe oraz zaliczki, w ramach których przedsiębiorstwom będzie można przyznać do 800 000 euro;
• gwarancje państwowe na pożyczki zaciągnięte przez przedsiębiorstwa w bankach;
• subsydiowane pożyczki ze środków publicznych dla przedsiębiorstw, udzielanie pożyczek o korzystnych stopach oprocentowania;
• gwarancje dla banków kierujących pomoc państwa dla firm, w szczególności dla małych i średnich przedsiębiorstw;
• krótkoterminowe ubezpieczenia kredytów eksportowych.

Głównym celem powyższych narzędzi ma być zapewnienie dostępności do wystarczającej płynności wszystkim rodzajom przedsiębiorstw. Ramy, o których mowa w komunikacie, będą obowiązywać do końca grudnia 2020 r. Pomoc przyznawana na podstawie tymczasowych ram prawnych może być kumulowana z innymi dostępnymi mechanizmami pomocy (jak np. pomoc de minimis), co podkreśla  również Komisja Europejska w swoim komunikacie z dnia 19 marca. Dzięki inicjatywie KE, istnieje więc możliwość wdrożenia niezbędnych narzędzi uzupełniających dostępne aktualnie środki, które w obliczu kryzysu związanego z epidemią są po prostu niewystarczające.

Czy zmiany wpłyną realnie na zwiększenie wsparcia dla firm?

W projekcie ustawy o COVID-19 z dnia 25 marca, po raz pierwszy pojawiły się zapisy o udzielaniu pomocy w odniesieniu do tymczasowych ram prawnych. W nowej wersji projektu, wiele ulg, które miały być pierwotnie oferowane jako pomoc de minimis, ma zostać wdrożona z wykorzystaniem nowego schematu pomocy. Ma to bardzo istotne znaczenie w kontekście skuteczności walki z kryzysem. Wynika to przede wszystkim z faktu, że pomoc de minimis ograniczona jest limitem 200 000 euro w okresie 3 lat, przy czym kwotę kalkuluje się łącznie dla wszystkich przedsiębiorstw powiązanych.

Wielu przedsiębiorców, zwłaszcza z sektora MŚP, wykorzystało ją częściowo lub w całości, między innymi w celu wdrożenia innowacyjnych rozwiązań czy też na potrzeby ekspansji na rynki zagraniczne. Wdrożenie nowej formy wsparcia zniesie więc dyskryminację dużej grupy przedsiębiorców i zwiększy efektywność mechanizmów łagodzących negatywne skutki kryzysu. Dodatkowo, przedsiębiorcy nie będą zmuszeni do zbędnego wykorzystywania limitu pomocy de minimis, z której będą mogli korzystać w pełnym zakresie w obszarach niezwiązanych ze stanem epidemii.

Dotychczasowe informacje o planowanych ulgach dla polskich przedsiębiorców spotykały się z dużą ilością negatywnych opinii, odnoszących się m.in. do aspektów biurokracji. Nowy schemat może przyczynić się do zmniejszenia obciążenia administracyjnego dla ubiegających się o wsparcie. Przykładowo, w wielu przedsiębiorstwach problematyczna jest już sama kalkulacja wykorzystanego limitu i ustalenie czy dane podmioty powiązane powinny obliczać wysokość pomocy samodzielnie czy też łącznie.

Co więcej, dzięki możliwości łączenia schematów wsparcia, pięciokrotnie zwiększony został limit dostępnej pomocy dla jednego przedsiębiorstwa. Tymczasowe ramy prawne umożliwiają udzielanie dodatkowej pomocy publicznej nawet do 800 000 euro, co może mieć kluczowe znaczenie dla zapewnienia realnego wsparcia największym przedsiębiorcom. Pierwotnie, w ramach pomocy de minimis, firmy mogły jedynie ubiegać się maksymalnie o 200 000 euro, co z punktu widzenia całej grupy przedsiębiorstw powiązanych często będzie kroplą w morzu problemów finansowych, które napotkają ze względu na kryzys. Niewykluczone również, że część wsparcia dla firm zostanie pokryta przez środki Unii Europejskiej, która planuje przeznaczyć dodatkowe 37 mld euro na walkę z kryzysem. Powyższe okoliczności mogą przyczynić się do wdrożenia dodatkowych instrumentów wsparcia, uzupełniających ulgi proponowane w dotychczasowym projekcie ustawy związanej z tarczą antykryzysową.

Podsumowując, tymczasowe ramy prawne mogą przyczynić się do zapewnienia realnego oraz równego wsparcia polskim przedsiębiorstwom zmagającym się z problemami w obliczu epidemii. Przykłady natychmiastowych reakcji innych państw również świadczą o istocie sprawy. Komisja Europejska wskazuje z kolei, że nigdy w historii państwa członkowskie nie miały takiej swobody w udzielaniu pomocy, a programy akceptowane są w trybie ekspresowym, dzięki czemu możliwe jest natychmiastowe wsparcie gospodarki.