Miesięcznik Ubezpieczeniowy: Zwolnienie z obowiązku poboru podatku u źródła – najnowsze doświadczenia i aktualne wnioski

Wymóg dochowania niedookreślonej „należytej staranności” stanowiący przesłankę ku temu, aby płatnik nie musiał pobierać podatku automatycznie przy dokonaniu wypłaty dywidendy/ odsetek/ należności siłą rzeczy generuje liczne obowiązki natury dowodowej i dokumentacyjnej. Jednocześnie scentralizowanie właściwości organów podatkowych w zakresie WHT ma także istotny wpływ na praktykę stosowania prawa – koncepcje naczelnika Lubelskiego Urzędu Skarbowego w Lublinie na wykładnię przepisów coraz częściej przybierają wręcz egzotyczny wymiar i niejednokrotnie cel fiskalny ma priorytet przed dotychczasową interpretacją przepisów oraz ogólnie przyjętą praktyką biznesową. Przyjrzyjmy się więc, co takiego dzieje się aktualnie w praktyce postępowań związanych z zastosowaniem zwolnień z WHT oraz jaki może mieć to wpływ na zarządzanie funkcją podatkową w działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej.

Przesłanki

Na początek krótkie podsumowanie scenariuszy działania, które otwierają się przed podatnikami oraz płatnikami, którzy wypłacają należności objęte WHT oraz chcą zastosować odpowiednie zwolnienie podatkowe. Polski ustawodawca udostępnia trzy rozwiązania, które pozwalają zachować neutralność podatkową wypłacanych należności – zastosowanie zwolnienia w oparciu o oświadczenie płatnika, wystąpienie z wnioskiem o uzyskanie opinii o zastosowaniu preferencji w zakresie WHT oraz pobór i zwrot podatku po przeprowadzeniu postępowania. Aktualnie zgodnie ze statystykami organów podatkowych dominującym sposobem działania jest złożenie przez zarząd płatnika oświadczenia o tym, że miała miejsce weryfikacja podatnika i zostały spełnione przesłanki do zastosowania zwolnienia (ponad 70% wszystkich przypadków). Na drugim miejscu jest pobór i zwrot podatku odpowiednio przez podatnika lub płatnika (gdy ten ostatni poniósł ekonomiczny ciężar podatku, co częściej ma miejsce w przypadku wypłaty różnego rodzaju należności niż dywidend). Najrzadziej (i chyba w najbardziej niepewnych przypadkach) płatnicy/podatnicy decydują się na wystąpienie z wnioskiem o wydanie opinii, w której naczelnik LUS potwierdzi prawo do zastosowania zwolnienia. Wszystkie te rozwiązania mają jeden wspólny mianownik – niezależnie od tego, jaki model działania zostaje przyjęty, kluczowe jest to, czy stan faktyczny pozwala na zastosowanie zwolnienia. W przypadku złożenia oświadczenia, fakty weryfikowane są następczo – już podczas kontroli i postępowania podatkowego. Inaczej jest w przypadku postępowań o wydanie opinii i postępowań o zwrot podatku – tu inicjując postępowanie, płatnik (albo podatnik) musi wykazać przesłanki do zastosowania zwolnienia oraz poprzeć je dowodami.

Dokumentacja 

Największa zmiana w myśleniu o zastosowaniu zwolnienia z WHT jest właśnie widoczna w sferze dokumentacyjnej. Na dalszy plan zeszły takie okoliczności jak rezydencja podatnika i płatnika, procent posiadanych udziałów w kapitale zakładowym płatnika i czas posiadania tych udziałów oraz to, czy rezydencja podatnika została udokumentowana właściwym i ważnym certyfikatem (dziś są to wręcz oczywistości, które nie są przedmiotem żadnych kontrowersji). Ważniejsze i kluczowe są okoliczności związane ze statusem rzeczywistego właściciela należności i czy w sprawie nie zachodzi ryzyko nadużycia prawa. Dokładnie weryfikowane jest to, czy podatnik otrzymuje należność dla własnej korzyści, czy też może transferuje ją automatycznie do innego podmiotu z grupy oraz to, czy prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą, posiada odpowiednie zaplecze osobowe i sprzętowe, osiąga odpowiednie przychody z odpowiednich źródeł przychodów etc. Dziś organy podatkowe bardzo dokładnie badają losy wypłaconych należności i sposób działania podatnika. Oceniane są sprawozdania finansowe i deklaracje podatkowe (nawet do 5 lat wstecz). Coraz częściej zdarzają się również czynności procesowe przy wsparciu organów podatkowych działających w kraju rezydencji podatnika – polski organ kieruje odpowiednie pytania i prosi o przeprowadzenie weryfikacji statusu podatnika jako podmiotu, który prowadzi faktyczną działalność gospodarczą. Na tej kanwie może pojawić się pierwsze problematyczne zagadnienie – organy podatkowe i sądy wciąż nie wypracowały jednolitego stanowiska odnośnie spółek holdingowych. Dziś to podejście jest wręcz nieco wypaczone, bo spółki holdingowe ocenia się przez pryzmat okoliczności typowych klasycznych spółek operacyjnych, prowadzących działalność usługową lub handlową. Coraz częściej przy weryfikacji statusu rzeczywistego właściciela na „minus” działają takie okoliczności jak osiąganie jedynie przychodów pasywnych, ograniczony personel, transfer zysku do wspólnika/wspólników, nawet gdy są oni rezydentami UE/EOG. Paradoksalnie to właśnie sama rezydencja podatnika może być także argumentem przeciwko zastosowaniu zwolnienia i wcale nie jest tu mowa o transferach do rajów podatkowych. W orzecznictwie naczelnika LUS i Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie coraz śmielej pojawiają się tezy, że wypłata dywidend/należności do krajów korzystających ze zwolnienia partycypacyjnego (np. Holandia, Luksemburg) świadczy o tym, że nie jest spełniona przesłanka niekorzystania przez podatnika ze zwolnienia od całości swoich dochodów. Teza ta jest skrajnie kontrowersyjna, bo mylone jest zwolnienie przedmiotowe dla WHT ze zwolnieniem podmiotowym dla opodatkowania CIT w ogólności. Dotychczas Naczelny Sąd Administracyjny nie rozstrzygnął definitywnie wątpliwości w tym zakresie. Niestety w kilku sprawach, gdzie pojawiał się wątek participation exemption kwestia ta służyła za dodatkowy argument do podważania prawa do zwolnienia, ale ostatecznie ginęła w gąszczu innych – prawdę mówiąc słusznych – okoliczności, które faktycznie świadczyły o tym, że istnieje ryzyko nadużyć i istnienia sztucznej struktury udziałowej. NSA zgadzał się więc w całej rozciągłości z organem podatkowym i WSA, lakonicznie akceptują tezę o braku opodatkowania dywidendy w kraju siedziby podatnika.

Standardy

Poglądy organów podatkowych i aktualny stan orzecznictwa powinny być uwzględnianie w procesie podejmowania decyzji o formie zastosowania zwolnienia (i czy faktycznie bezpiecznie jest je zastosować). W szczególności jest to ważne w przypadku oświadczeń składanych przez zarządy spółek-płatników. Niezależnie, czy mówimy tu o wypłacie dywidendy, czy np. o odsetkach związanych z depozytami reasekuracyjnymi, kwestia statusu rzeczywistego właściciela należności może mieć uniwersalne i kluczowe znaczenie zarówno dla odpowiedniego rozliczenia operacji, ale też dla osobistego bezpieczeństwa osób, które składają oświadczenie o dochowywaniu warunków dla zastosowania zwolnienia. Możemy liczyć na to, że z biegiem czasu zostaną wypracowane jednolite standardy i sposób stosowania przepisów o WHT będzie w większym stopniu odpowiadał realiom życia gospodarczego. Do tego czasu kwestię zwolnienia z obowiązku poboru podatku u źródła należy traktować z dużą ostrożnością, weryfikując konkretny stan faktyczny z punktu widzenia organów podatkowych i sądów.

Źródło: Miesięcznik Ubezpieczeniowy, czerwiec 2024, https://miesiecznikubezpieczeniowy.pl/mu/MU.pdf