TSUE – interpretacja pojęcia stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej

Jakiej sprawy dotyczyło postępowanie?

Wyrok zapadł w sprawie dotyczącej polskiej spółki – Dong Yang Electronics sp. z o.o. („Dong Yang”) – świadczącej usługi montażu podzespołów z materiałów powierzonych jej przez koreańskiego usługobiorcę. Komponenty służące produkcji podzespołów były przy tym dostarczane Dong Yang przez polską spółkę zależną usługobiorcy, a po ich wytworzeniu, gotowe wyroby były przez tę samą spółkę odbierane i wykorzystywane w dalszym procesie produkcyjnym.

Dong Yang uzyskała od koreańskiego nabywcy oświadczenie, że nie posiada on stałego miejsca prowadzenia działalności na terytorium Polski. W konsekwencji, uznała świadczone usługi za niepodlegające opodatkowaniu VAT na terytorium Polski. Z takim sposobem rozliczenia nie zgodziły się jednak polskie organy podatkowe, które uznały, że usługi Dong Yang zostały faktycznie wykonane na rzecz polskiej spółki zależnej usługobiorcy, stanowiącej jego stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce, a tym samym, powinny one zostać opodatkowane polskim VAT. Dodatkowo, organ zaznaczył, że weryfikując status kontrahenta, spółka nie powinna opierać się wyłącznie na uzyskanym od niego oświadczeniu, lecz powinna zbadać, kto był „rzeczywistym beneficjentem świadczonych przez nią usług.”

Dong Yang nie zgodziła się z powyższym stanowiskiem, w związku z czym sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu, który zdecydował się na skierowanie do TSUE dwóch pytań prejudycjalnych:

(1)    Czy z samego faktu posiadania przez spółkę mającą siedzibę poza terytorium Unii Europejskiej spółki zależnej na terytorium Polski można wywieść istnienie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce w rozumieniu art. 44 dyrektywy 2006/12 i art. 11 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego Rady (UE) nr 282/2011?

(2)    Czy w wypadku odpowiedzi przeczącej na pytanie pierwsze podmiot trzeci zobowiązany jest do analizy stosunków umownych pomiędzy spółką z siedzibą poza terytorium Unii Europejskiej a spółką zależną w celu ustalenia, czy istnieje stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce przez tę pierwszą spółkę?

Stanowisko Trybunału

Udzielając odpowiedzi na pytania przedstawione przez wrocławski sąd, TSUE wyraźnie wskazał, że samo posiadanie przez podmiot z kraju trzeciego spółki zależnej na terytorium państwa członkowskiego nie oznacza, że podmiot ten posiada w tym państwie stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej.

Pomimo że, w określonych przypadkach, spółka zależna może kreować stałe miejsce prowadzenia działalności podmiotu zagranicznego, kwalifikacja taka musi zawsze wynikać z przesłanek materialnych określonych w rozporządzeniu 282/2011, ocenianych w kontekście rzeczywistości gospodarczej i handlowej. Nie można zatem wywodzić istnienia stałego miejsca prowadzenia działalności wyłącznie z faktu, że dany podmiot z kraju trzeciego posiada w danym państwie członkowskim spółkę zależną.

Trybunał zaznaczył również, że weryfikacja, czy dana usługa jest świadczona dla stałego miejsca prowadzenia działalności usługobiorcy powinna odbywać się w oparciu o kryteria określone w art. 22 rozporządzenia 282/2011, odnoszące się do charakteru usługi oraz relacji pomiędzy świadczącym a nabywcą usługi. Nie można więc wymagać od usługodawcy badania stosunków występujących pomiędzy usługobiorcą z państwa trzeciego a jego spółką zależną, posiadającą siedzibę w państwie członkowskim w celu ustalenia, czy ta ostatnia nie będzie stanowiła stałego miejsca prowadzenia działalności kontrahenta. Informacje w tym zakresie są bowiem co do zasady dla świadczącego usługę niedostępne, zaś obowiązek ich weryfikacji nie wynika z regulacji rozporządzenia.

Znaczenie orzeczenia TSUE

Wyrok w sprawie Dong Yang jest niewątpliwie orzeczeniem istotnym dla wielu podatników. Regulacje związane z pojęciem stałego miejsca prowadzenia działalności nie są bowiem precyzyjne i powodują szereg wątpliwości interpretacyjnych (o czym świadczy choćby liczba rozstrzygnięć Trybunału wydanych w tym zakresie). W polskich realiach, sprawę komplikuje dodatkowo podejście organów podatkowych, które – opierając się na orzeczeniach DFDS (C-260/95) czy Welmory (C-605/12) – interpretują pojęcie stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej szeroko, uznając przykładowo, że podmioty świadczące usługi produkcji na zlecenie (toll manufacturing) na rzecz swoich podmiotów powiązanych mających siedzibę poza Polską praktycznie „z automatu” tworzą stałe miejsce prowadzenia działalności tych podmiotów w Polsce.

Wydaje się, że orzeczenie w sprawie Dong Yang daje odpór takiemu stanowisku wskazując na konieczność każdorazowej weryfikacji realiów ekonomicznych transakcji, a jednocześnie ograniczając zakres badania wymaganego po stronie usługodawcy do kryteriów wskazanych w art. 22 rozporządzenia wykonawczego.

Niestety, Trybunał nie zdecydował się na doprecyzowanie w omawianym wyroku kryteriów, które pozwoliłyby na jednoznaczne rozstrzygnięcie, kiedy spółka zależna podmiotu zagranicznego będzie stanowić jego stałe miejsce prowadzenia działalności. Wskazówki w tym zakresie można znaleźć w opinii Rzecznika Generalnego w analizowanej sprawie, niemniej, TSUE nie powtórzył ich w wydanym orzeczeniu. Na ostateczne rozstrzygnięcie w zakresie przesłanek uznania spółki zależnej za stałe miejsce prowadzenia działalności podatnicy będą więc musieli jeszcze poczekać.

Pomimo braku jednoznacznego rozstrzygnięcia, orzeczenie w sprawie Dong Yang jest jednak bezsprzecznie krokiem we właściwym kierunku. Wskazując na brak możliwości rozpoznania stałego miejsca prowadzenia działalności z uwagi wyłącznie na posiadanie przez podmiot zagraniczny spółki zależnej, nakłada ono na organy podatkowe obowiązek każdorazowego weryfikowania realiów ekonomicznych danej transakcji. Potwierdza również, ze zakres weryfikacji jaką powinien przeprowadzić usługodawca aby ustalić, czy świadczone przez niego usługi nie są konsumowane przez stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej usługodawcy nie ma charakteru nieograniczonego, jak zdawały się czasem twierdzić organy podatkowe, lecz powinien koncentrować się na kryteriach wskazanych w art. 22 rozporządzenia.

Rozstrzygnięcie Trybunału daje więc dodatkowe argumenty podmiotom świadczącym usługi na rzecz zagranicznych kontrahentów (w szczególności posiadających spółki zależne w Polsce) w przypadku ewentualnego sporu z organami podatkowymi. Dodatkowo, może ono stanowić również podstawę do wznowienia postępowań podatkowych, w których zapadły ostateczne rozstrzygnięcia niezgodne ze stanowiskiem zajętym przez TSUE. Termin na złożenie takich wniosków upływa po miesiącu od publikacji sentencji orzeczenia TSUE w Dz.U. UE (na tę chwilę sentencja wyrok ws. Dong Yang nie została opublikowana). We wniosku należy przy tym wykazać, że wyrok TSUE ma wpływ na treść wydanej decyzji (tj. że w świetle orzeczenia TSUE decyzja organu podatkowego powinna zostać uchylona). Zasadniczo wyrok TSUE może stanowić również podstawę do złożenia skargi o wznowienie postępowania sądowoadministracyjnego – jeśli podatnik przegrał przez sądem ale wyrok jest sprzeczny (w świetle wydanego wyroku TSUE) z prawem UE. Warto zatem zastanowić się czy w którejś z zakończonych spraw nie istnieją podstawy do wystąpienia ze stosowanym wnioskiem / skargą.

Jeśli są Państwo zainteresowani uzyskaniem bardziej szczegółowych informacji na temat zaprezentowanego przez TSUE stanowiska oraz jego konsekwencji dla Państwa działalności, zapraszamy do kontaktu.