[CORPORATE PULSE]: Zawieranie umów pomiędzy spółką kapitałową, a jej członkami zarządu – kwestia „innej umowy podobnej do kredytu, pożyczki, poręczenia”

Szczegółowa interpretacja zakresu tego obowiązku oraz rodzajów umów objętych tym rygorem od wielu lat wzbudza spory. O tym, że jest to zagadnienie istotne świadczy także to, że  zagadnienie to pojawiło się również w ramach zadania z prawa gospodarczego, na tegorocznym egzaminie radcowskim.

Z tego względu, warto przyjrzeć się bliżej pojęciu „innej podobnej umowy”, o którym mówi art. 15 § 1 Kodeksu spółek handlowych (dalej: „KSH”).

Zgodnie z treścią przywołanej regulacji, zawarcie przez spółkę kapitałową umowy kredytu, pożyczki, poręczenia lub innej podobnej umowy z członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, prokurentem, likwidatorem albo na rzecz którejkolwiek z tych osób, wymaga zgody zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej. Brak uzyskania takiej zgody, stosownie do treści art. 17 § 1 KSH, powoduje nieważność czynności prawnej, która została dokonana bez wymaganej uchwały zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia.

O ile kwestia umowy pożyczki, kredytu, poręczenia jest jednoznaczna, o tyle pojęcie „innej podobnej umowy” wywołuje zasadnicze wątpliwości interpretacyjne. Zgodnie z niektórymi poglądami przedstawicieli doktryny prawa spółek, przez „inne umowy podobne” należy rozumieć zarówno umowy nazwane, jak i nienazwane, z których mogą wynikać obciążenia dla spółki podobne do tych, jakie wynikają np. z umowy kredytu, pożyczki czy poręczenia.

W kwestii pojęcia „innej podobnej umowy” wypowiadały się również sądy. I tak, w wyroku Sądu Najwyższego z 7.3.2017 r. (II CSK 349/16, OSNC 2018, Nr 1, poz. 9) stwierdzono, że termin „inna podobna umowa” obejmuje wszelkie umowy, do których istoty należy transfer środków ze spółki do majątku osób należących do podmiotowego kręgu wyznaczonego treścią art. 15 § 1 KSH, na ich rzecz, albo udzielanie im zabezpieczeń. Każdorazowo jednak umowa musi wywierać przynajmniej pośrednio jednostronnie korzystne skutki prawne dla wskazanych piastunów organów lub funkcjonariuszy spółki, zatem muszą być oni jej rzeczywistymi beneficjentami. Umowa może mieć zarówno charakter zobowiązujący, jak i rozporządzający, przy czym pozbawiona znaczenia jest rzeczywista wartość ekonomiczna świadczenia. Na jej podstawie spółka może być obowiązana do wykonania określonego zobowiązania, zaciągniętego przez osobę trzecią, stąd „podobna” jest w oznaczonych okolicznościach umowa o przejęcie długu, umowa z dłużnikiem o zwolnienie go z obowiązku świadczenia, czy też umowa o świadczenie na rzecz osoby trzeciej lub umowa gwarancji. W zasadzie zakresem zastosowania art. 15 § 1 KSH powinny być objęte takie umowy, które mają zbliżoną konstrukcję do umów nazwanych wymienionych w tym przepisie (wyr. SN z 7.3.2017 r. II CSK 349/16, Legalis, zob. też wyr. SN z 7.2.2019 r. II CSK 8/18, Legalis).

Można w takiej sytuacji postawić pytanie, czy także umowa dotycząca zwolnienia członka zarządu z określonej odpowiedzialności (np. tzw. indemnity letter) wymaga takiej uchwały. Wydaje się, że bezpieczniej jest przyjąć takie założenie.

Podsumowując powyższe rozważania, mając na uwadze sankcję nieważności czynności prawnej w razie braku jej potwierdzenia ze strony zgromadzenia wspólników lub walnego zgromadzenia, należy postulować, aby pojęcie innej podobnej umowy interpretować szeroko i przypadek każdej umowy oceniać z osobna, zwracając szczególną uwagę na to, czy wiąże się ona z dodatkowymi korzyściami dla członka organu spółki, w szczególności czy istotne przedmiotowo warunki zawieranej umowy (nawet takie jak czynsz umowy najmu, dzierżawy) odpowiadają warunkom rynkowym.